
Acta Sanctorum
Novembris
Tomus Primus
commentariis et observationibus illustrata
Carolo de Smedt, Gulielmo van Hooft et Josepho de Backer
Parisiis
1887

VITA SECUNDA SANCTAE WENEFREDAE
ET EJUSDEM TRANSLATIO 
AUCTORE ROBERTO PRIORI SALOPIENSI. 


A. VITA.

PROLOGUS.
 
INCIPIT PROLOGUS IN VITA SANCTAE WENEFREDAE 
VIRGINIS ET MARTYRIS. Domino et patri Guarino, 
reverendo priori Wigorniae, Rotbertus suus 
filius, vita peccator, coenobii Salopesberiensis 
prior, inoffenso pede viam mandatorum Domini 
incedere. Quem divinorum beneficiorum aliquam 
constat particulam cognovisse, affectu religionis 
ceteris debet charitative impertiri quod sibi gratis 
divinitus collatum est. Hoc enim eorum qui in 
Christo unum sunt devotio sibi proprium vindicavit, 
in una scilicet fidei agnitione pariter communicare 
quod aliquis divinitus illapsum susceperit. 
Dei quippe consilia desiderantibus revelare, virtutis 
est; nolentibus vero et repugnantibus passim 
ingerere, constantiae et fortitudinis esse perhibetur. 
Alioquin si quod de communi omnium quibusdam 
tributum est voluerit quis in sui ipsius 
jure attrahere, malens illud sub modio occultare 
quam aliorum utilitati subministrare, invidiae 
naevo laborare juste convincetur. Coelitus enim 
delatum beneficium omnibus volentibus, si tamen 
promeruerint, debitum aestimatur et ad universorum 
salutem prospectat. Eapropter, o reverende 
pater, bonorum quae penes nos de supernis 
nuper emicuerunt cognitionem tibi non invidi, 
rogantibus amicis quatenus tibi potius infusam 
nobis gratiam intimarem: tum quia tu in hujusmodi 
officiis summe studiosus perpetuam tibi famam 
adquisieris, tum quia multa prece inde tibi 
dari postulaveris destinatumque nimia, ut fertur, 
exultatione susceperis. Et quoniam, ut ait vir 
sapiens, omnis affectio justae et legitimae 
tarditatis impatiens est, non ignoro te anhelo spiritu 
suspirare donec ineffectum aliquid cognoveris 
eorum quibus suppleri devotio tua praestolatur. 
Exinde tibi nuperrime digestam beatae virginis 
Wenefredae vitam direxi; quam partim per 
schedulas in ecclesiis patriae in qua deguisse 
dignoscitur collegi, partim quorumdam sacerdotum 
relationibus addidici, quos et antiquitas 
veneranda commendabat et quorum verbis fidem 
adhibere ipse religionis habitus compellebat. 
Cujus edendae causam primo Dei timor dedit, 
ne commissi mihi talenti in terram repositi et 
non ad usuram commendati reus invenirer; secundario, 
virginis amor, quo declaratis ipsius meritis
honor ei debitus a lidelibus impenderetur; tertio 
favor fratrum, pro quorum devotione arctius 
mihi colliganda hunc tantum patienter sustinui 
laborem. Ceterum quod de itinere illius ad 
Romam penitus silui, consultus egi, sicut et 
nonnulla plurimorum ore trita funditus omisi, quia 
nec ea in libris inveni nec qui illa allegatione sua 
praedicabant aestimatione hominum digni erant 
quorum sermonibus fidem adhiberem. Suffecit 
vero mihi, quod et tibi suffecturum non ignoro, ut 
omni ambiguo remoto conversationis illius series 
simplici sermone texeretur. Ultro tamen quaedam 
intermisi veridicorum assertione contestata, ne 
nimius in verbis invenirer et superfluitate aliqua 
redarguerer, sciens haec ad sacratissimae hujus 
virginis vitam dignoscendam sufficere posse, 
simulque credens ejus opitulatione tuaeque precis 
astipulatione me a Deo mercedem laboris mei 
adepturum.


CAPUT I.

S. Wenefreda, magistro S. Beunoo 
   Christi amore inardescens, 
   virginitatem suam Deo consecrat. 

VITA SANCTAE WENEFREDAE VIRGINIS ET MARTYRIS. 
In occidua majoris Britanniae 
regione est quaedam provincia, Wallia vocitata, 
ex una parte finibus regni Angliae, ex altera 
Oceano mari collimitata. Haec olim a sanctis 
multorum et diversorum meritorum est inhabitata et 
usque ad hunc diem innumeris eorum praerogativis 
multipliciter decorata. Ex quorum numero 
quidam sanctus admodum insignis enituit, Beunous 
nomine, vir summus et in omni illa sanctorum 
multitudine praecipuus. Is itaque cum paternum 
prius contempsisset solum et mundi gloriam 
calcans perniciosas illius illecebras abdicasset, 
pauper effugiens monachus effectus est, in brevi 
perfectum in Christo agens virum. Denique cum 
in diversis locis ecclesias fabricasset fratresque 
in illis Deo servituros constituisset, ipse, divino 
admonitus oraculo, alias discessit, praevisam sibi 
a Deo quaesiturus mansionem. Ducente vero 
illum Spiritu sancto gressumque ejus ad multorum 
utilitatem dirigente, pervenit ad praedium 
cujusdam magni et potentissimi viri, nomine 
Theuith, qui filius unius summi atque 
excellentissimi senatoris et a rege secundi, Eliuth 
nomine, nihil suae progeniei incongruum aut 
quod tantum genus dedeceret admittere dignabatur, 
sed nobilitatem generis honestis moribus 
exequens, in omni elegantia conspicuus apparebat. 

2. Ad hunc ergo cum vir venerabilis Beunous 
venisset, benigne satis ac reverenter ab eo 
susceptus est. Qui diu non differens quod animo 
volvebat evolvere et adventus sui causam manifestare, 
viro secretius advocato: Domine, inquit, 
ad te sum coelesti subnixus instinctu destinatus. 
Cum enim diversis in locis hactenus habitaverim 
et mansiones proposito meo convenientes et voluntati 
concordes sufficienter invenerim, nusquam 
tamen requiescere potuit spiritus meus, latenter 
me admonente Spiritu Domini alium invisere 
locum. Proinde relictis illis quae mihi plurimum 
complacebant habitaculis, ad te nunc veni, ignorans 
ad quid praesaga futurorum divina dispositio 
huc me direxerit. Non enim fortuitu aut sine 
certi causa mysterii aestimaverim accidisse, cum 
sine haesitatione crediderim cuncta solius Dei nutu 
agi et hominis propositum Dei semper dispositione 
actitari. Si igitur meis adquiereris desideriis, tuae 
sollicitudinis intererit, adventum meum propriae 
salutis operarium efficere et meis petitionibus 
patienter intendere mentisque intellectum eis efficaciter 
impendere. Oro itaque quatenus de possessione 
a progenitoribus tuis jure hereditario tibi 
derivata partem Deo et mihi concedas, ut ibi 
ecclesiam fabricem, in illa Deo serviturus et pro 
tua salute deinceps omni die postulaturus. 

3. Ille autem, qui jam toto conceperat animo 
illius obtemperare voluntati, quoniam eum virum 
dignum laude et in reverentia habendum judicabat, 
hujusmodi illi verbis respondit: Justum 
quidem est de his quae a Deo collata nobis sunt 
illi partem tribuere et pro suis ei beneficiis gratias 
pro modulo nostro acceptabiles rependere. Unde 
te mihi gratiosum efficis, qui hoc a me petis quod 
ego dare plurimum gaudeo, et quod mihi in bonum 
cedere non ignoro. Accedens ergo quod postulas 
suscipito, hanc scilicet villam liberam et quietam 
atque de omnibus quae ad me sive ad successores 
meos pertinent solutam, ex hac deinceps die 
solius Dei servitiis mancipatam. Et quoniam 
unica est mihi filia, in qua paene totius gaudii mei 
summa atque spes posteritatis consistit, illam 
etiam tibi committens, deprecor quatenus pro ea 
Dominum interpelles, ut ad suam ipsius voluntatem 
et meum honorem disponat illius comversationem 
atque gaudium meum provebat de illa. Haec 
dicens, praedium illud beato viro tradidit, in 
quo ecclesiam fabricaret et habitacula servis Dei 
inibi mansuris construeret. Ipse vero omnia sua 
ad alium illum transponens locum, ex adverso 
suum fixit tabernaculum, unde sancti viri 
habitacula omni hora diei intueri posset. 
Ita vir sanctus animum illius in brevi obtinuerat 
ut si a confabulatione ejus aliquando necessario 
divelleretur, jucundum sibi et gratum videretur 
illuc oculorum suorum aspectum dirigere quo 
mentis affectu intendebat atque locum, quem 
omni devotione spirituali incolebat, corporalis 
etiam visionis praesentia frequentare. 

4. Cum vero construendae basilicae 
sanctus intenderet, ipse nonnunquam manus 
apponebat, semper quidem sufficienter sumptus 
administrans et tam labore suo quam industria 
opus accelerans. Interdum etiam cum vir beatus 
divina celebraret mysteria, ipse praesens aderat 
cum uxore sua et filia, Wenefreda nomine. Si 
autem quando sanctus vir populo praecepta Dei 
revelabat, praefatam virginem ad pedes viri 
Dei ponebat, admonens omnia solerter advertere 
et patulo suscipere corde quae ab illo dicebantur. 
Quod futurorum praescius Deus in cassum fieri 
non permittebat. Nam virgo, futura Dei templum, 
ardenti percipiebat desiderio quae auribus 
hauriebat et tenaci memoria recondebat, in 
proximo operibus exhibitura quod tunc in animo 
congerebat. Multoties quoque, petita et habita a 
parentibus licentia, ad virum Dei veniebat, 
sitibundo ebibens pectore quae ab ipsius mellifluo 
proferebantur ore. Et licet a parentibus suis 
tenerrime diligeretur et spes prolis suae 
augmentandae atque successio posteritatis in illa 
sola penderet, gratum tamen habebant quod sanctum 
virum frequentare gaudebat, illius sermonibus 
doceri eam cupientes omnem incestum concubitum 
abdicare et se intactam nuptiis conservare. 
Illa autem, interius inspirante Dei clementia, 
quotidie crescebat in melius et proficiebat in 
sapientia, mente sua a Spiritu sancto ardenter 
debriata. Jam omnem virum penitus abdicare 
disponebat atque solius Dei complexibus inhiare 
cogitabat; sed hoc parentibus suis innotescere 
formidabat. Illos offendere non sibi idoneum 
fore credebat, Deo vero funditus conjungi 
salutiferum esse sciebat. Parentum voluntatem in 
hoc concordem et convenientem non ignorabat 
ut viro legitime tradita propagationem sobolis 
suae sustentaret; verum se ipsam virginem castam 
exhibere Christo sine ambiguitate multo melius 
fore credebat. 

5. In hoc igitur certamine spirituali virginis 
animus non modico distrahebatur anfractu, hinc 
parentum timore a proposito suo illam revocante, 
illinc Dei amore ad perficiendum quod animo 
conceperat festinanter illam impellente. A 
magistro suo edocta fuerat verbis Domini fidem 
adhibere praecipientis patri et matri renuntiare 
Christumque sequi; sed aetas imbecillis et immatura 
impedimento erat. Statuit tamen et firmiter 
in animo posuit ad ultimum illud faciendum, si 
aliter sui propositi compos esse non posset; 
verumtamen per beatum virum prius dignum 
duxit parentes suos convenire et illos, cooperante 
Dei gratia, sibi consentientes efficere. Veniens 
ergo ad eum, solito orationi vacantem reperit; 
audacterque coram illo prorumpens, secreti sui 
eum conscium fecit. Semina, inquit, verbi divini 
a tuo mihi profusa ore ad quantum in me proventum 
excreverint manifestum tibi fieri volo. Omnem 
seculi luxum amodo abdicare delegi et virginitatem 
meam ad honorem sponsi coelestis integram 
et incontaminatam conservare disposui, et 
hoc, o pater sanctissime, tua suffragatione ab 
utroque parente impetrare mihi depostulo. 

6. Haec audiens sanctus, pietate motus, gaudensque 
quod semen divinum jam in illa pullularet, 
dixit se parentes ejus sollicite conventurum 
atque hoc quod petebat pro posse suo acturum. 
Quod facillime factu et leve ad impetrandum erat, 
tum quia parentes virginis illius patrocinio 
se funditus subdiderant qui ad intercedendum 
introducebatur, tum quia divini nectaris plenitudo 
illorum etiam animos imbuerat, qua universos 
homines praesertimque mentem filiae suae 
debriari praeoptabant. Proinde cum a viro Dei 
filiae desiderium cognovissent, suffusi lacrimis 
Deum benedixerunt ac quod postulabantur benigne 
concesserunt, divinum ei imprecantes adjutorium. 
Deposito igitur onere quo non mediocriter 
gravabantur, rerum suarum opulentiam multifarie 
diviserunt pauperibus, viduis et orphanis 
subsidia administrantes atque Dei servo operosius 
intendentes; et quoniam videbant filiam suam 
non nisi filio Dei nuptum dari volentem, omnia 
quae congregantes custodiebant, illi tribuenda 
si homini terreno nuberet, in divinis officiis 
expendebant. Ipsi quoque curis eatenus se 
plurimum opprimentibus expediti, praeceptis Dei 
funditus se mancipabant, viam justitiae inflexibiliter 
incedentes. 

7. Puella vero, adepta optabile desiderium 
suum, nimio afficiebatur gaudio; gestiensque in 
Spiritu sancto, pedibus beati viri interdum votiva 
assidebat, sitibundo hauriens pectore quae de 
gloria sponsi sui ab ipsius defluebant ore. Concessaque 
sibi licentia propria uti potestate, dilatato 
corde currebat viam mandatorum Dei, semper 
in anteriora se extendens et penitus posteriora 
intermittens. Pro ipsius amore cui se devoverat
nihil in se terrenum admittebat, uni soli cum 
propheta inhians, inhabitare scilicet in domo 
Domini omnibus diebus vitae suae. Jam non praestolabatur 
parentum ad ecclesiam adventum; sed 
ipsa festinato itinere nonnunquam illuc pergens 
divinis intererat mysteriis; frequenter autem 
noctibus in ecclesia excubabat. Interdum etiam 
importunam se sancto ingerens, sollicitabat eum 
sermonem facere atque de sponsi sui moribus 
et vita tractare. Tota quippe illius desiderio 
inardescens, tunc aliquantulum gaudii habebat 
cum de amici sui excellentia, decore et potentia 
loqui audiebat; atque hujusmodi ejus refectio 
omnem terrenarum rerum jucunditatem excellebat 
et in illius corde spiritualis jucunditatis 
indeficiens delectamentum retinebat. Et licet 
aetate tenera esset, perfecta tamen moribus et 
corde cana erat, animum totius cupiditatis contemptorem 
habens. Immo quicquid consummatae
virtutis virum habere decet, penes illam satis 
abunde inveniebatur et totum in illa divinae plenitudo 
gratiae sufficienter infuderat. In exterioribus 
quoque non modicam divinitus acceperat 
gratiam: nam et erat vultu pulcherrima et 
verbo affabilis atque toto corpore decenter composita. 
Unde callidi insidiatoris astutias non 
usquequaque effugere praevaluit: ex hoc enim 
exorta materia cum imimico generis humani 
certamen inire compulsa est. Cum enim in exercitiis 
quae ad salutem pertinent studiosissime 
invigilaret, cernens diabolus multa sui juris per 
eam detrimenta fieri atque in illa patria virtutem 
suam enervari posse, totus contra eam insurgere 
et vires suas exercere coepit; nec destitit donec 
se illam vicisse et sibi ulterius non nocituram
putavit. Quod hujusmodi exordium habuit.


CAPUT II. 

A Caradoco juvene libidinoso, 
   ad stuprum sollicitata, fugiens 
   capite obtruneatur, sed 
   mox orante S. Beunoo revocatur 
   ad vitam; fons prodigiosus 
   in loco ubi caput ejus 
   deciderat exortus. 

8. Postquam beatus Beunous ecclesiae 
suae fabricam cooperante Deo consummasset et 
eam Deo consecrasset, finitimi frequenter ad 
eam veniebant; sed omni fere die praefatae virginis 
parentes ad audienda quae Dei erant ibi 
conveniebant. Contigit autem quadam die dominica, 
pergentibus omnibus ad ecclesiam, praedictos 
simul virginis parentes illuc ire, quatenus 
praedicationi sancti viri et celebrationi missae 
interessent; virgo vero, illorum filia, aliquod 
forte perpessa incommodum, necessario domi
est sola remanere coacta. Et ecce quidam juvenis, 
Chadrocus nomine, filius Alani regis, 
domum intrans, virginem solam offendit juxta 
focum sedentem. Quae, cognito regis filio, concita 
surrexit, quid sibi placeret humiliter 
investigans. Illo vero interrogante quo pater 
illius discessisset et dicente se plurimum illius 
colloquio indigere, puella respondit: Pater, 
inquit, meus ad ecclesiam ivit, divinis mysteriis 
interesse volens, atque ideo, si tibi necessarius 
est, paululum te operiri oportet in proximo affuturum. 
Haec dicens simplici animo, nihil quidem 
doli vel astutiae seu alicujus machinamenti 
suspicabatur; re autem vera incentiva libidinis 
illum adduxerant et mentem illius titillabant 
ad quam explendam totus effrenis et praeceps 
volitabat. Cum enim dixisset puella oportere 
illum patrem suum exspectare, respondit juvenis: 
Patienter, inquit, adventum illius exspectabo, 
si tu interim in amicitiam meam reniens 
voluntati meae assensum praebueris. Regis me filium 
esse non ignoras, divitiis et honoribus multis refertum, 
te etiam affluenter locupletaturum, si meae 
petitioni assentire volueris. Illa autem, sentiens 
eum de concubitu sermonem inseruisse, paululum 
demissa vultum roboreque suffusa, simulavit 
quidem primo graviter se ferre quod eam incomptam 
et inornatam invenisset. Deinde dixit ei: 
Cum tu, regio ortus gemere, post modicum, Deo 
annuente, reae sis futurus, felicitate seculari me 
opulenter replendam esse non dubito, tuo matrimonio 
copulatam. Verumtamen paulisper patere 
donec pater meus adveniat; et ego interim thalamum 
meum intrabo, cito ad te reditura. Profecto
haec dicens, solummodo ad horam avelli ab eo 
quaerebat. Videbat enim miserrimum hominem, 
infelici libidine accensum, illius amore letaliter 
torqueri et velut amentem fieri; seiebat quoque 
quod parentum absentia infestus hostis insanior 
redderetur: ideoque ab ipsius manibus abstrahi 
ad praesens qualibet occasione cogitabat. Concessit 
tandem ut cameram suam ingrederetur, sperans 
illam cum decentiore ornatu atque acceptabilius 
compositam sine dilatione ad se redituram. 
Tunc illa surgens, thalamum est ingressa;
nihilque differens ex altera parte per ostium 
camerae egreditur, et versus ecclesiam praepeti 
cursu iter arripuit. Ibi enim, etsi non timore Dei, 
multitudine tamen hominum protegi ac defendi 
putabat. 

9. Quae fuga mox juveni infausto innotuit, qui 
statim furibundus effectus vehementique iracundia 
repletus, quod diffugium faceret ne ei commisceretur, 
arrepto gladio velociter eam insequi 
coepit. Et quoniam aliquantulum spatii domum 
paternam ab ecclesia dirimebat, facili conamine 
assecutus est illam. Quam prius torvo vultu 
intuens, his verbis eam affatus est: Olim te 
amavi, et meis amplexibus conjungere desideravi. 
Nunc ad te venientem refugis, et te petentem contemmis. 
Jam pro certo scias quod aut mihi in praesentiarum 
ultronea commisceberis, aut sine mora 
gladio isto capite abscisso vitam finies. Virgine 
itaque ad ecclesiam lumina vertente, atque solicite 
inspiciente si aliquis inde exiret, qui sibi 
adjutorium ferret, nemo prorsus egressus est. 
Tunc ad juvenem conversa: Regis, inquit, aeterni 
et omnium hominum judicis filio in matrimonio 
copulata, nullum alium excipere possum; et ne 
te diutius protraham, nullum praeter illum dum 
vixero admissura sum: etenim sine illius comtumelia 
hoc fieri non posset. Ideoque exime gladium, 
exere vires, qualibet feritate accinctus ut placet 
utere; certusque esto quia nec terrores tui nec 
blanditiae, nec promissiones sive minae, ab illius 
dilectionis dulcedine me divellere poterunt, cujus 
amplexibus jam astricta sum et devotioni copulata. 
Incestus autem juvenis, audiens se contemni, 
suaeque libidinis impatiens, simulque 
credens illam minui non posse, nec se quietem 
habere dum virgo viveret, evaginato gladio 
caput illius amputavit. Statimque ut caput 
virginis ad terram corruit, in eodem loco fons 
lucidissimus ubertim erumpens emanavit, qui
usque hodie fluere non desistit, multis infirmantibus 
beatae virginis meritis sanitatem praestans. 
Et quoniam juxta ostium ecclesiae virginem
apprehendens ei caput absciderat, statim caput 
in ecclesia corruit, corpore retrorsum extra ecclesiam 
remanente. Ad pedem enim clivi cujusdam 
ecclesia sita erat, atque in descensu illius 
montis caput virginis resectum, facile ruendo in 
ecclesia elapsum est; truncum vero corpus quo 
prius ceciderat locum obtinebat. 

10. Inter vero pedes stantium in ecclesia et 
divinis mysteriis intendentium corruens caput, 
universos admiratione permaxima commovit. 
Omnibusque nimio terrore perculsis, atque dirum 
nefas graviterque ulciscendum patratum fuisse 
dicentibus auctoremque illius detestantibus, parentes 
puellae, tumultu aliorum commoti, accesserunt, 
rem certius cognituri. Filiamque suam 
exanimem cernentes, hinc caput abscissum, illinc 
corpus truncum aspicientes, ad terram lacrimosi 
corruerunt, tristitiaque et anxietate soluti, flebilem 
vocem emittentes, clamosis planctibus dolorem 
suum prodiderunt. Cum igitur 
magnus in ecclesia tumultus oriretur, omnibus 
quidem virginis interitum lamentantibus, multis 
tamen nimium miserantibus acerbitatem doloris 
quae parentes illius invaserat, vir sanctus 
strepitum audiens et seditionem suspicatus, ad 
coetum pervenit astantium; cernensque virginem, 
quam Deo consecraturus erat, tam crudeliter 
peremptam, miserabiliter condoluit. Peremptor 
vero illius adhuc juxta exanime corpus tumidus 
foris assistens, gladium suum, cruore virginis 
madidum, cunctis aspicientibus, per herbam 
detergebat. Nam quia filius regis erat, impune 
tantum se perpetrasse flagitium putabat; sed et 
in admissione tanti facinoris nihil se Deum vereri 
testatus est. Sanctus vero graviter ferens superbiam 
ejus et obstinationem cordis illius, et quia 
pro sceleris sui perpetratione jactanter gloriaretur, 
accessit ad eum, in manibus suis virginis 
caput tenens. Respiciensque in faciem juvenis, his 
coepit illum verbis affari: O sceleste, inquit, qui 
juvenilis decoris indolem et regiae dignitatis progeniem 
homicidali maculasti crimine, cur te tantum 
admisisse scelus non poenitet? Pacem conturbasti et 
ecclesiam tuo sacrilegio foedasti, Deumque nefarius 
irritasti, nec doles. Nunc autem, quoniam 
ecclesiae non pepercisti nec diei dominicae reverentiam 
exhibuisti, Deum meum deprecor quatenus 
quae tu indigne commisisti, in praesenti digna 
recompensatione recipias. His dictis, juvenis illico
ad terram corruens expiravit. Mirumque dictu, in 
conspectu omnium astantium corpus defuncti 
liquefactum disparuit, multis asseverantibus tellure 
dehiscente absorptum fuisse et cum spiritu 
suo in barathro demersum. Universi vero hoc
videntes, pro insueti novitate prodigii ineffabili 
pavore percelluntur.

11. Dehinc sanctus caput virginis, quod inter 
manus assumpserat, saepius deosculans, turbatus 
est spiritu et flere compulsus. Postea vero ordine 
suo illud componens adegit reliquo corpori, palliumque 
suum super illud sternens, in naribus 
illius insufflavit. Deinde parentibus, nullam consolationem 
admittentibus, sed continuis lamentis 
filiae suae necem plangentibus, praecepit luctum 
intermittere et tandem a dolore cessare; ipse 
autem ad altare missam celebraturus accessit. 
Qua peracta, omnibus ad eum intendentibus et
spem ad Deum erigentibus, ipse ad corpus exanimatum 
pervenit. Dehinc luculento ad populum
sermone usus est, inter cetera dicens beatam virginem 
votum Deo fecisse, sed morte interceptam 
non congruum tempus exolvendi habuisse; et
ideo debere eos, devotius humi procumbentes,
pro resurrectione illius Deum interpellare, scientes 
se multas in posterum per eam commoditates 
accepturos. Quod illi satis accurate fecerunt, et 
immaturam puellae mortem et miseram parentum 
calamitatem miserati. Postquam 
igitur diu oratum est, vir beatus a terra surgens 
et manus ad coelum tendens: Domine, inquit, 
Jesu Christe, pro cujus amore haec virgo terrena 
respuit et coelestia concupivit, nos te devotis invocantes 
animis misericors exaudi, et viscera pietatis 
tuae super nos effunde, votorum nostrorum effectorem 
in praesenti te esse concedens; et quamquam 
virginem hanc, pro tuo amore passam, non ignoremus 
in coelestis gaudii sinibus repositam nostro 
ulterius non indigere contubernio, tu tamen, elementissime 
pater, filiis tuis te humiliter deprecantibus 
benignum te et exaudibilem praestans, supplicationibus 
eorum assensum praebe. Praecipe itaque 
ut puellae hujus anima corpori suo inducta, regimen 
te et dominationem tam animarum quam corporum 
habere demonstret: quatenus tuae gratia misericordiae 
rediviva nomen tuum magnificet, et post longa 
vitae spatia, multiplicato bonae conversationis 
fenore, ad te redeat sponsum suum, unicum videlicet 
Dei Patris Filium, cum quo et Spiritu sancto 
vicis et gloriaris Deus per infinita secula seculorum.

12. Cumque omnes respondissent Amen, puella 
quasi a somno surrexit, tergensque faciem suam 
atque emundans a pulvere et sudore, astantes 
admiratione et gaudio replevit. Porro ubi caput 
ipsius prius collo tenus resectum et postea vi 
divina compactum atque resolidatum fuerat, 
albedo quaedam tenuissima in modum fili collum 
ambiebat et locum sectionis obducebat; quod 
deinceps ad demonstrandam capitis illius resectionem 
atque miraculi ostensionem, quamdiu 
virgo in corpore deguit, semper uno modo permansit. 
Inde ferunt illius provinciae homines eam 
Wenefredam fuisse vocitatam, cum antea, ut ipsi 
asseverant, Brewa nominata sit. Quod enim ipsi 
in sua lingua Wen dicunt, latine candidum vocant: 
sicque ex occasione albedinis collum circumdantis, 
ex re nomen habere dicta est, adjecta particula, 
quae est Wen, atque euphoniae causa pristini 
nominis duabus litteris transmutatis, compositum 
obtinere vocabulum quod Wenefreda dicitur. 
Fertur etiam quod postquam de hoc mundo 
migravit, nulli penitus manifeste apparuerit qui 
illo candido signo collum ipsius circumdatum non 
viderit. Hoc quoque argumento titulum suae 
passionis admodum sibi placuisse designat, quem 
toties patenter demonstrat quoties alicui se
videndam ostendit.

13. Locus vero ubi sanguis illius effusus est, 
primitus Sicca Vallis dicebatur; postquam autem 
caput virginis abscissum terram tetigit et, ut praefati 
sumus, fons ibi aquae salientis emanavit, qui
etiam manet usque in hodiernum diem, sanans 
omnes languores tam in hominibus quam in pecoribus, 
locus isdem de nomine puellae vocabulum 
sortitus est. Nam illorum lingua Fennan Wenefredae, 
nostra vero Fons Wenefredae, nominatus 
est. Fennan enim latino sermone fontem sonat. Et 
quoniam de corpore in descensu devexi montis 
jacente multus fuerat effusus sanguis, lapides 
aspergine ipsius infecti tam in fontis scaturigine 
quam in rivo illius seu in amborum margine passim 
jacebant; et, quod dictu vel auditu mirabile 
est, lapides illi conspersi sanguine adhuc pristinam 
conspersionem retinent, ut patet usque hodie 
scire volentibus. Nam sunt quasi congelato cruore 
perfusi, nec situ temporis nec assidua praeterfluentis 
aquae eluvione detersi. Muscicula vero, 
quae eisdem lapidibus adhaeret, quasi thus redolet. 
Famosum satis atque patriam illam incolentibus 
notissimum est, fontem illum adhuc pristino 
more durare, et lapides, ut praediximus, cruentatos 
in illo inveniri, merita virginis patenter 
ostendentes et spem omnibus portantibus eamdem 
virginem se invocantibus opitulari posse. 
Homines vero illius provinciae, qui nondum Deum 
cognoverant nec illius justitiam intellexerant, 
videntes virginis resuscitationem et de fontis 
emanatione petrarumque conspersione tam apertum 
et evidens miraculum factum fuisse, ad 
pedes beati viri Beunoi provoluti, Dei mysteriis 
se imbui petierunt. Quos ille benigna devotione 
suscipiens, sacri baptismatis unda purificavit, et 
divinorum praeceptorum sermonibus instructos, 
in Dei servitio confirmavit.


CAPUT III. 

S Beunoi discessus. S. Wenefreda, 
   apud ejus ecclesiam
   coenobio virginum constituto, 
   sanctissime ibidem vivit et 
   sodales suas ad omnem virtutem 
   instituit; singulis annis 
   mittit S. Beunoo casulam, 
   quae illaesa aquis ad eum 
   defertur. 

14. Qualiter vero beata virgo Wenefreda post 
resuscitationem vixerit, vel quem vitae modum
habuerit sive, consummato praesentis seculi 
cursu, ad quem finem pervenerit, nunc succincte 
dicere curabimus. Cum igitur, ut praelocuti 
sumus, a mortuis surrexisset, tota die sancti 
viri pedibus adhaerens, illius sermonibus sedula 
devotione intendebat, de omnibus quae ad Deum 
pertinent plenius instrui volens. Quo facto atque 
ecclesiasticae disciplinae dogmate assecuto, illa 
magistri sui pedibus advoluta velari se obnixe 
postulavit. Cum enim, inquit, a parentibus meis 
hoc mihi concessum sit, et meum noveris animum, 
omnem seculi luxum calcantem, solius Dei amori 
et cognitioni inhiare, nulla debet esse delatio, sed 
consequenda desiderii mei sacramenta. Nullatenus 
vero a te abstrahi aut a pedibus tuis divelli potero, 
priusquam tua benedictione regularis disciplinae 
mysteriis initiata, habitu etiam exteriore sortis Dei 
me fore monstravero. Noli ergo, pater sancte, 
meum diu differre desiderium; sed persuasionibus 
meis acquiescens, me voti mei compotem protinus 
effice. Tunc vir beatus, vocatis parentibus ejus, 
virginis animum et votum manifestavit et praerogatam 
ei divinam gratiam dixit, atque ipsius 
voluntati se satisfacere velle intimavit. Illis vero 
benigne consentientibus filiaeque suae devotionem 
jucundo affectu complectentibus, vir sanctus 
coram multis illam sacro velamine indutam consecravit, 
atque regularis propositi disciplinis sufficienter 
confirmavit. Quae statim post completum 
desiderii sui votum, totius virtutis artem aggrediens, 
et regularis disciplinae studiis devotissime 
inhaerens, in brevi totius ordinis peritiam et 
observantiae perfectionem adepta est. Dehinc 
quotidie magis ac magis proficiens, beatum virum 
pro nimia charitate sua admodum laetificabat. 

15. Qui, vocatis parentibus illius, hujusmodi 
oratione usus est: Vos, me, inquit, prius hic suscepistis 
et meis postulationibus vos paratos atque 
promptos exhibuistis; demum quoque locum istum 
Dei servitio instituendum concessistis, et vos illud 
idem efficaciter complere studuistis. Nunc vero, 
quoniam divina inter vos exuberaverunt beneficia, 
lumen coeleste vobis et filiae vestrae infusum diligenter 
attendite; gratiamque qua respersi estis sollicite 
considerantes, per ostensam vobis salutis viam
vigilanter incedere curate. Et quoniam mei praesentia 
ad praesens carituri estis, quia alias me 
vocat Deus, exemplis et admonitionibus filiae vestrae
solerter intendite, certissime scientes illam non 
solum vobis, verum etiam omni populo exemplum 
salutis futuram. Ad virginem vero conversus: 
Te, inquit, meis laboribus et exercitiis succedere 
praecipit Deus et ista incolere habitacula, viamque 
vitae a me tibi praelibatam sine intermissione incedere 
aliisque incedendam ostendere. Te enim singularis 
meriti palmam coram se ferre delegit, 
tuique martyrii exemplo atque bonae vitae conversatione 
multos in hoc seculo ad suum amorem informandos 
instituit. Tuum igitur erit exhinc locum 
incolere, atque virgines in Dei famulitio victuras 
et hic tecum mansuras congregare. Unumque pro 
certo scias, te in hoc loco finem vitae mom habituram. 
Cum enim in jugi corporis abstinentia et spiritus 
afflictione Deo serviens, septem hic annos 
peregeris, alium te invisere locum divinitus admonitam 
oportebit, Deo te dirigente et per te multorum 
cordium tenebras illuminante. Hoc etiam retine, 
quod celebris erit in hoc mundo memoria tua, et 
quanti apud Deum fueris meriti, multi per te 
incommodorum suorum remedia adepti contestabuntur. 

16. Cumque beata virgo super discessu 
et absentia doctoris sui plurimum contristata 
fleret, beatus Beunous, arrepta manu ejus 
dextera, duxit illam ad fontem quem de loco ubi 
caput ipsius abscissum ceciderat emanasse superius 
designavimus; statuensque illam super lapidem 
unum qui tunc ibi forte repertus est et usque 
hodie in rivo fontis manet, et lapis sancti Beunoi 
ab incolis appellatur, his illam verbis denuo allocutus 
est: Vides, inquit, adhuc hic vestigia tuae 
passionis. Ecce lapides isti, tuo conspersi sanguine, 
te pro Deo martyrium passam fuisse demonstrant, 
atque ad tui ipsius honorem perpetuum 
aliorumque multorum monumentum conspersionem 
quam de tuo cruore madefacti sunt quasi recentem 
servant. Nunc igitur diligenti et tenaci memoria 
mea verba reconde, ad multorum notitiam reverenti 
relatione perventura atque per venturas 
temporum successiones nonnullis plurimum profutura. 
Tria tibi donativa a Deo erogata esse 
cognosce, quae et laudis tuae titulum solemniter 
celebrabunt et in posterorum mentibus devotionis 
tuae amorem digna veneratione cumulabunt. Primum 
quidem est, quod lapides isti cruoris tui 
aspergine madidi nulla poterunt per secula ablutione 
detergi nec assiduo istius aquae impetu ablui, 
sed ad tuae passionis ostensionem semper cruentati 
apparebunt, Deo ad suae gloriam majestatis 
atque ad tuae triumphum castitatis tale miraculum 
faciente. Secundum vero est, quod quicumque aliqua 
infortunia passus te requisierit et per te a sua invaletudine 
seu oppressione se liberari petierit, prima 
sive secunda aut certe tertia vice voluntatis suae 
compos effectus, quod postulaverat se impetrasse 
gaudebit. Si autem contigerit petentem te trinae vicis 
petitione quod optaverat non consecutum fuisse, 
certissime sciat se praesentis vitae luce in proximo 
cariturum, atque ideo occulto Dei judicio precis 
suae fructu in praesenti frustratum fuisse: proficere 
sibi tamen ad animae suae medelam te invocasse 
constanter intelligat, atque per te aliquid sibi majus 
divinitus praestari quam si quod petebat exterius 
consequeretur. Tertium autem donativum hujusmodi 
est. Cum ad praesens a te discessero, super 
litus maris locum ad manendum comvenientem 
largiri mihi dignabitur Deus; et licet a te magno 
intervallo discretus fuero, tuis tamen muneribus 
me omni anno invisendum praecepit Altissimus. 
Cum ergo quod mihi dirigere volueris in manibus 
paratum habueris, ad praesentem fontem cum 
munere tuo festinabis, et quicquid illud fuerit, Deo 
prius commissum in fonte confidenter depones. 
Videbis statim depositum tuum a fonte per rivum 
vi divina deduci et impetu decurrentis aquae in 
subtus decurrentem magnum fluvium illaesum trajici; 
moxque maris elemento Dei voluntati obtemperante 
atque ministerium praebente, quod tu in 
fonte deposueris ad mei hospitioli januam deferetur, 
per sinuosa undarum volumina, per tumescentes 
et undisonas maris procellas, usque ad 
meum contubernium inviolate delatum. Hoc quoque 
omnibus annis, dum mihi vita comes fuerit, Deo 
praecipiente contingere oportebit. Eruntque haec tria 
a Deo tibi concessa dona, praerogativae divinitus 
tibi collatae designativa, et dum mundus iste 
duraverit, ad tuae celebritatem memoriae et laudis 
gloriam multorum narratione magnificata. His 
dictis, ad ecclesiam eam reduxit, iterum hujusmodi 
verbis illam alloquens: Ecce templum istud 
et habitacula circumstantia partim meo labore, 
partim parentum tuorum sumptibus aedificata tibi 
relinquo, quatenus me hinc abeunte, tu, congregatis 
ad servitium Dei tecum mansuris virginibus plurimis, 
hic in tuo proposito Deo servias, bonam tibi 
conversationem et exempla vivendi a me tibi insinuata 
nullatenus intermittens. Sciasque quod in 
loco isto ad multorum utilitatem magna fiet virtutis 
divinae ostensio, atque per hic manentium exempla 
ad Dei cognitionem ascendent plurimi, omnia 
mundi emolumenta proposituri ut Christum 
lucrifaciant. Sanitates quoque multiformes et animarum 
et corporum diversa infirmitate languentibus 
hic passim distribuentur; omnis etiam aetas vel 
sexus aliquid remedii se in hoc loco contigisse 
gaudebit. Sed nec bruta animalia istius loci beneficiis 
immunia fore denuntio, Deo sua clementi potentia 
hoc habitaculum protegente et ad tui celebritatem 
honoris tanta in illo prodigia faciente. Tu 
vero sic te Deo placabilem exhibe et talem te in 
omnibus effice, quatenus in te nomen sanctum ejus 
gloriosum existat et te aspicientibus forma salutis 
efficiaris. Ego autem hinc nunc abeo, Deo alias 
pro modulo meo famulaturus, tuique devotionem 
dum vixero intra cordis mei penetralia cum dulci 
memoria habiturus. 

17. Haec dicens, assumpto solummodo 
baculo suo abire coepit, omnem domus suae 
supellectilem et quicquid ibidem manenti per 
fidelium manus Deus dederat, totum beatae virgini 
ejusque consortibus derelinquens. Sicque 
cunctis Deo commendatis atque valedicto universis 
discessit, uno solo clerico comite contentus; 
semperque ad beatam Wenefredam lumina 
retorquebat, propter corporalem ejus absentiam 
multis lacrimis madidas genas habens. Illa vero 
super verbis illius atque discessione impatienter 
se agens, miseram lacrimis et tristitia faciem 
gerebat, se relictam et inconsultam dicens et 
omnibus malivolorum incursionibus patere, pastoris 
praesentia et diligentia desolatam. Cumque 
tentassent plurimi consolatoriis illam verbis delinire, 
ipsa aliquantisper ab ecclesia dulcem patrem 
suum abeumtem deducens, donec cum eo erat, 
nullam prorsus consolationem admittebat; comitum 
vero nullus in via cum illa ibat qui a lacrimis 
abstinere posset, tam acerbo dolore eam torqueri 
videns. Sanctus vero, non diutius ferens 
illius lacrimas, quamvis et ipse non mediocri 
pietate moveretur, finem tamen tantis planctibus 
ponere volens, citato gressu ab ea divulsus est, 
porrecta manu prius et benedictione data. Sollicitis 
tamen aspectibus virgo eum prosequens, 
cum jam ulterius non appareret, cum comitibus 
suis domum reversa est. Nequaquam tamen dissimulare 
poterat acerbitatem tristitiae quae illam 
pro digressione doctoris sui invaserat, quamdiu 
recens illius memoria erat. 

18. Elapso autem aliquanto tempore, rediens 
ad se beata virgo et ad memoriam reducens 
conversionis suae modum passionisque titulum atque 
beati doctoris sui Beunoi sermones seu vaticinia, 
virilem constantiam aggrediens, omnem moerorem 
funditus deposuit, statimque sponsum suum 
Christum, cui se caste vivendo devoverat, toto 
mentis affectu amplectens, illi inhiare, illum 
sapere, ad eum suspirare ardenti desiderio coepit. 
Deinde nobilium filias secum congregans, docebat 
eas castitatem amare atque spretis omnibus 
mundi blandientis illecebris, levi jugo Christi 
colla submittere et per regularis propositi normam 
se Dei servitio mancipare. Nonnullae 
autem videntes conversationis illius severitatem 
et modestam vitae gravitatem, gratia sunt divina 
compunctae, atque arripientes monastici ordinis 
regulam, sacro indumento se velari petierunt. 
Quibus beata Wenefreda boni pastoris vices et 
officia exercens, nunc eas ab insidiis fraudulenti 
praedonis evangelicis verbis et sanctorum patrum 
sententiis munitas esse docebat, nunc luculento 
sermonis sui affamine divinum in earum pectoribus 
amorem infundebat; assiduis autem admonitionibus 
non desistebat illas instruere, regulae 
institutionibus solerter intendere, propositique 
sui meminisse atque in his officiosas existere. 
Ipsa vero sine intermissione eadem faciebat quae 
subjectis suis facienda edocebat. Nam omni die 
jejuniis et orationibus atque vigiliis studiose 
intendebat, et qualiter sibi subditae virgines vivere 
debebant ipsa operans praeostendebat, facta forma 
gregis sibi commissi ad exemplum bene vivendi. 
In brevi autem tempore ad omnium virtutum 
arcem perveniens, patenter insinuabat Christum, 
Dei virtutem et Dei sapientiam, cordis sui 
amplitudinem obtinere. Hoc autem innumerae virtutes 
et crebra miracula hinc aperte manifestabant, 
illinc documenta salutis ubertim ex ore illius 
demanantia illud liquido demonstrabant. Exinde 
plurimum crevit virginum conventus, illius boni 
ordinis fragrantia eas ad Dei cognitionem attrahente, 
et in illarum cordibus divinitatis amorem 
infundente. Gaudebatque nimium sancta illa 
congregatio talem sibi praeesse matronam in 
qua visibiliter aspiciebat omnia virtutis exercitia 
abundare et coelestem cognoscebat gratiam uberius 
radiare. Cum igitur in omnibus 
coelestis vitae studiis sedula insisteret, finitimi 
circa illius amorem coeperunt devoti existere; 
longe positi autem pro ipsius bona fama admodum 
jocundabantur, dicentes nimia Dei clementia 
perfusos esse quibus ipsa aut conversatione 
aut familiaritate propius adhaerebat. Et multae 
virtutum exhibitiones in miraculis per eam fiebant. 
Illud plane et ferocium hominum corda 
magis illius devotioni subdebat, et fidelium mentes 
reverentiam sibi exhibere compellebat, et 
pariter omnium favorem sibi concilians attrahebat. 
Jam omnibus fere jocundum erat in illius 
vicinitate manere, quibusdam totius boni 
delectamentum salutisque viam per eam plurimum 
affectantibus, quibusdam vero propter commoda 
sibi exterius in miraculis illata vim in ea coelestis 
gratiae esse perpendentibus. Omnibus itaque cum 
multa veneratione et reverentia claritatem divinam, 
quae per eam late in provincia renitebat, 
suscipientibus, subditae sibi virgines, quibus illud 
clarius elucebat, magis inde proficiebant. Videntes 
quippe illam quotidianis gemitibus ad Deum 
suspirare et divina ad eam frequenter oracula 
fieri, majorem ad Deum devotionem assumebant
et semper meliores efficiebantur. 

19. Beata vero Wenefreda, cum hujusmodi bonis 
operibus perseverantur instaret et per eam 
circumquaque coeleste lumen radiaret, saepissime 
verborum et praeceptorum magistri sui memoriam 
ad mentem reducens, in proximo instare perpendit 
diem discessionis illius, in qua scilicet ab ea 
ipse discesserat et munus sibi mitti praeceperat. 
Quod autem illa sollicita sedulitate in 
memoriam retinens, tam suiipsius quam virginum 
suarum labore casulam unam competenti textura 
composuit, viro Dei transmittendam. 
Illucescente itaque die, quo xenium illud mitti 
debebat, qui est kalendis maii, venit beata virgo 
cum pluribus aliis ad fontem, in quo praecepto 
viri Dei munus suum depositura erat; acceptamque 
casulam albo prius mantili involvit, sicque in 
medio fontis eam deposuit, se dicens fontis ministerio 
hanc beato viro Beunoo dirigere. Et ecce, 
mirabile dictu et nisi fideli homini minime credibile, 
panniculus ille, quo casula involvebatur, nullam 
laesionem ab aqua patiebatur nec vel minimam 
aquae infusionem sentiebat; sed omnino
siccus cum casula permanens, impetu decurrentis 
aquae per rivum est deductus atque in magno 
flumine transvectus; totaque illa die, cum sequenti 
nocte, illud virginis munus per marinos 
fluctus deductum, mane ad litus illud depulsum 
est super quod vir sanctus habitacula sua composuerat. 
Cum autem beatus Beunous mane ab 
ecclesia digressus, super oram maris staret, et 
qualiter prius exundatae aquae in se redirent quadamque 
vi occulta ad se fluctus suos attraherent, 
admirando intueretur, forte pannum involutum 
in litore eminus conspicatur; accedensque propius, 
quid illud esset certius scire conatur, admotaque 
manu ab arena maris illud elevans, pannumque 
involutum evolvens, casulam invenit 
nihil penitus laesionis habentem: pannus quoque 
qui illam exterius obvolverat ita siccus apparebat 
ac si aquam non attigisset. Cogitante autem illo 
solertius et causam hujus inventionis discernere 
conante, simulque admirante quod intra bibulae 
arenae aquosa spatia aliquid non madidum inveniri 
potuerit, latenter subiit in mentem ejus Deo 
dilectae virginis Wenefredae memoria; habitaque 
secum deliberatione qualiter ei praeceperit omni 
anno munus sibi parare paratumque in fonte
suo qui in rivum fluit deponere, cognovit tandem,
Spiritu sancto sibi revelante, a beata virgine illud 
transmissum, a beata virgine per aequoreos 
sinus illaese sibi delatum. Deoque inde suppliciter 
gratias agens, munus illud benigne susceptum 
in ecclesia reposuit, tam sui ipsius quam 
aliorum servorum Dei usibus deinceps exhibendum. 
Gaudebatque quam maxime quod verborum 
suorum beata virgo memor extiterit, et 
quod tam praeclara fama illius fuit quod ab illa 
omnis fere provincia illuminata erat. Orabat 
autem Dominum incrementa virtutum in illa 
augeri, et quicquid in oculis ejus placitum erat in 
ea multipliciter inveniri, aliorumque conscientias 
per illam coelesti devotione accendi. 

20. Ex effectu vero satis patuit Deum preces 
ipsius suscepisse auresque clementiae suae exaudibiles 
illi exhibuisse. Etenim in tantum coelestis 
exercitii studium in virgine profecerat ut in illa 
totius perfectionis summa inveniretur, et ipsa 
quasi singulare jubar totius provinciae forma 
vivendi et exemplum bene agendi tam praesentibus 
quam absentibus appareret. Efficaciam quoque 
mirabilem atque divinam habebat ad persuadendum 
quod volebat. Nam quoties commissum 
sibi talentum divini verbi aliis dispensandum 
suscipiebat, tanta venerat ei in sermone facultas 
et in sententiis modesta gravitas ut omnes fere 
ipsius loquela deliniret et in devotionem Dei 
devinciret. Proinde universi paene patriam illam 
inhabitantes crebris admonitionibus coerciti ab 
omnibus se abstinebant quae sibi salutem impedire 
poterant, ardentique fervore ad ea intendebant 
quae fidei opera esse sciebant et quae 
beatam virginem vel suas consortes affectare 
videbant. Ipsa vero ad omnia quae beatus vir 
Beunous ei dixerat vel praeceperat se curiosam 
exhibebat, nihil prorsus intermittens de omnibus 
sibi imperatis. Singulis vero annis in 
die kalendarum maii munus transmittebat magistro 
suo, dum vivebat, modo quo superius designavimus; 
et licet magnum spatium illos ab invicem 
dirimebat (quinquaginta enim miliaria aut 
eo amplius inter illos distantiam faciebant), unius 
tamen noctis spatio per sinuosa maris volumina 
deportatum, ad januam monasterii sui mane in 
arena litoris inveniebatur. Ex hoc autem beato 
viro additum cognomen est, quod apud Walliae 
homines hodieque memoriale habetur: nam Beunous 
Casul Sech, id est Beunous Casula Sicca 
vocatur, eo quod per aquas ab aquis illaesa ad 
eum sicca casula deferretur. Accidit autem, dum 
virgo hunc mittendi modum singulis annis observaret, 
ut beatus Beunous, longo confectus senio, 
virtutibus plenus et operibus praeclarus, caducum 
et aerumnis obsitum relinquens seculum, ad 
coeleste migraret gaudium. De cujus vita vel 
obitu, et quae juvenis egerit, vel quae post mortem 
mirabilia fecerit, habentur adhuc in reverenti 
memoria monumenta, illius vitae modum et mores 
designantia. Hoc quoque praecipuum et memoriale 
de eo praedicatur, quod multo plura miracula 
mortuus faciat quam vivens. 


CAPUT IV.

Mortuo S. Beunoo, S. Wenefreda 
   per revelationem divinam 
   mittitur ad S. Deiferum; inde 
   ad S. Saturnum, ac denique 
   Guitheriacum ad S. Elerium, 
   a quo aggregatur monasterio 
   virginum quod ibidem regebat 
   S. Theonia. 

21. Cujus discessus cum sanctae virgini innotuit, 
multis illum lacrymis et orationibus prosecuta 
est, atque praefatum munus ulterius transmittere 
destitit. Tunc autem primum, omni 
humana consolatione se destitutam dicens, 
taedere coepit locum in quo morabatur; paululumque 
procedente tempore, cum pars maxima consortum 
suarum virginum de hoc seculo migrasset, 
odio habere locum illum coepit in quo eatenus 
conversata erat; memorque verborum praeceptoris 
sui, quibus illam post septem annos alium 
debere invisere et incolere locum designaverat, 
in ultimi expletione anni coepit fastidire locum et 
omnia prorsus aedificiorum genera intermittere. 
Et quoniam facies ejus alias intendentis erat, 
requiem non habebat spiritus ejus dum ibi degebat. 
Nec tamen, donec consummati essent praefati 
septem anni, habitationem illam dimittere 
aut uspiam abire facultatem habere potuit. Cum 
autem omnes evoluti essent, tunc illa, sui ipsius 
compos effecta, toto conamine ad Deum mentem 
erigens deprecabatur, ut eam ad talem locum 
destinaret ubi et sibi placere et aliis proficere 
posset, locumque illum in quo prius consolationem 
habuerat, sua benedictione perfundere 
dignaretur, ut qui illuc orationis gratia aut 
alicujus remedii consequendi causa adveniret, 
invocato nomine ipsius atque patrocinantibus 
illis qui ibidem actus suos et mores pro illius 
amore correxerint, quod postularet consequeretur. 
Quam petitionem ad Dei aures pervenisse 
testantur innumerae gentes, in eodem loco a 
diversorum morborum invaletudinibus liberatae: 
quod postea patentibus demonstrabitur exemplis, 
cum prius narrationem historiae texuerimus. 

22. Cum igitur beata virgo Wenefreda 
sollicite orationi instaret, Dei clementiam 
sibi affuturam et praeducem itineris sui eam fore 
depostulans, nocte quadam vigiliis et obsecrationibus 
intendenti, divinum ei hujusmodi oraculum 
insonuit: Assumpta tecum una tantummodo virgine 
comite, vade ad beatum Deiferum, qui moratur 
in loco qui Botavarrus appellatur; illoque 
consulto, quid deinceps factura eris vel quo abitura 
cognosces. Erat quippe vir ille magnus coram 
Domino, in omnibus mandatis et justificationibus 
ejus sine querela incedens. De quo refertur quod 
cum virtutum gratia copiosius exuberaret, fontem 
de terra erumpere fecerit, eoque extensa manu 
benedicto Deum exorasse quatenus quicumque 
aeger in illo se merserit, sanitate potitus ad sua 
revertatur: quod ita factum esse plerique ibidem 
sanitatem adepti contestati sunt. Cum vero plurima 
miracula per illum celebri sermone gesta 
referantur, unum tamen post obitum ejus patratum 
specialius inserere placuit, quatenus diligentius 
illo inspecto, cujus meriti fuerit facile dignoscatur. 
Fures quidam ad latrocinandum exeuntes, 
in coemiterio beati Deiferi duos invenerunt equos: 
quos secum educentes, libere se abituros fore 
speraverunt. Domini vero illorum, ad coemiterium 
in quo eos deposuerant venientes et non illos ibidem 
reperientes, furto ablatos cognoverunt. Ad 
hospitiaque reversi candelas fecerunt, atque ecclesiam 
sanctissimi confessoris ingressi, super altare 
illas posuerunt. Quae quoniam accensae non erant 
nec ignem quo eas accenderent ad manum habebant, 
sanctum Dei humiliter deprecati sunt, quatenus 
aut eas lumine divinitus emisso accenderet aut 
inaccensas aequa acciperet devotione ac si illuminatae 
sibi darentur. Sanctus vero, illorum precibus 
se praesentem adesse ostendens, ipsis coram 
positis luce subita candelas eorum accendit: 
unde et major illis ad sanctum Deiferum devotio 
excrevit, et spes eis suborta est recuperandi quod 
injuste amiserant. Nec fefellit eos sua opinio. 
Nam praefati fures, per omnem vagantes circumjacentem 
provinciam, cum circa mediam noctem 
se longius effugisse putassent, solertius scire 
volentes locum ad quem pervenissent, tandem 
ad sepem qua praefatum coemiterium ambiebatur 
se venisse compererunt; nimioque affecti dolore, 
seque non impune, si capi possent, illud latrocinium 
fecisse scientes, iterum flexis habenis diffugium 
quaerere tentaverunt. Sed nec tunc imbecillis 
erat virtus divina in illis manum potentiae 
suae ostendere. Nam cum aliquantisper se elongatos 
putassent, erumpente diei crepusculo, ad 
praedictum locum reduces fieri compulsi sunt, 
atque infra ejusdem coemiterii ambitum equis 
disilire illorumque habenas in manibus suis 
tenere. Qui autem equos perdiderant, nondum ab 
eodem loco elongati fuerant; sed interim in ecclesia 
morati per sanctum Domini aliquod solatium 
in proximo sibi fieri confidebant. Mane ergo illuscente 
de ecclesia exeuntes, viderunt equos suos 
in atrio stare, et qui illos aduxerant eosdem in 
manibus tenere. Unde Deum benedicentes et 
sancto Deifero gratias agentes, caballos suos 
susceperunt, fures impunitos abire permittentes. 
Ex his itaque digestis quanti meriti fuerit vir 
sanctus, ad quem beata Wenefreda divino oraculo 
pergere jussa est, facile conjici potest. 

23. Igitur sanctissima virgo, committens Deo 
locum suum et omnes cum quibus habitaverat, 
una sola virgine comite contenta, ut in 
oraculo audierat, peregrinationem suam 
aggressa est. Veniensque ad sanctum Deiferum, 
quem octo fere miliariis a loco de quo ipsa 
egressa est distare constabat, benigno favore ab 
eo suscepta est. Cumque orationi diutius 
incubuissent, consederunt pariter, virgine causam 
adventus sui illi penitus exponente. Cui vir sanctus 
in hunc modum respondit: Ego, inquit, hujus 
divini consilii adhuc prorsus ignarus existo. Sed 
parumper patere, hic nobiscum hac nocte degens. 
Forsitan dignabitur Dominus aliquid nobis revelare 
quod sibi sit placitum et tui propositi compendium. 
Quod ipsa libenter annuit, procul dubio sciens 
ex responso coelesti ad se facto insinuatum sibi 
fuisse apud eumdem sanctum se doceri quid acturi 
essent. Sancto igitur tota illa nocte, ut solitus 
erat, orationem facienti, vox de coelis insonuit 
dicens: Dic carissimae filiae meae virgini Wenefredae 
quatenus ad vicum eat qui vocatur Henthlantus, 
ibi desiderii sui votis ex aliqua parte potitura. 
Ibi enim virum venerabilem, Saturnum 
nomine, inventura est, per quem plenius audiet 
quid deinceps actura vel in quo loco omni vitae suae 
tempore sit habitatura. Mane itaque virginem ad 
se convocans sanctus Deiferus, nihil prorsus reticuit 
de omnibus quae divinitus edoctus fuerat; 
viamque illi ostendens qua ad praedictum sanctum 
pergere debebat, gaudenter eam incedere 
admonuit, dicens sibi de coelestibus insinuatum 
esse quod apud eumdem sanctum patenter sit 
auditura quid sibi conveniat omnemque penitus 
suae necessitatis seriem.

24. Beata vero Wenefreda, plurimum gavisa quod 
amota omni dubitatione ad aliquam certitudinem 
per beatum Deiferum sit perducta et quia Deum 
curam sui habere cognoverit, sanctissimo viro 
valedicens, assumpta comite sua, ad beatum 
Saturnum iter arripuit. Ad quem cum pervenisset, 
benignissime ab eo suscepta est. Ille siquidem 
totius propositi ejus et itineris prius 
conscius effectus responso sibi de supernis 
super hac re facto, beatam virginem omni 
devotionis affectu suscepit. Dehinc admonens 
quatenus illa nocte secum maneret, crastina 
die omnibus quibus indigebat plenius instruenda, 
consensit, atque ad orationem primitus ducta 
cum eo resedit, dicens se jussu Dei ad illum 
venisse ut ipsius doctrina voti sui compos efficeretur. 
Tota itaque nocte ibidem permanens, mane 
facto ejusmodi a beato Saturno verba audivit: 
Est locus quidam Witheriacus nuncupatus, multorum 
sanctorum pigneribus refertus, et pro illorum 
reverenda conversatione a Deo electus atque 
ab omni populo in nimia reverentia habitus. Hunc 
locum te invisere praecipit Deus atque dum advixeris 
tua praesentia inhabitare tuisque exemplis 
aliorum animos informare. Ibi est quidam multarum 
virtutum abbas, nomine Elerius, quem jugis gemitus 
et oratio perseverans ita ab omnibus secularibus 
curis liberum et defaecatum reddiderunt ut jam 
nil terrenum sapiat, nihil prorsus mundanae 
delectationis affectet, totus coelestibus intentus. Ad 
hunc te destinare divino sum praecepto admonitus, 
tibique insuper intimare quod ibi inventura sis 
quicquid animae coelestia desideranti in praesenti 
vita sufficere debet. Nam ibi sunt Deo dicatae virgines, 
ab ipsis infantiae rudimentis in professione 
vitae sanctimonialis coelibatum observantes et diligenti 
devotione proposito suo intendentes, tuis 
admonitionibus et exemplis, Dei nutu, aliquatenus 
meliores efficiendae. Licet enim in famulitio Christi 
pervigili observantia se custodiant, tuo tamen 
adventu et devotiores reddentur et major eas divinitatis 
splendor illustrabit.

25. Illa, audita conversatione virginum, 
ad laudem earum plurimum alludens, jamdudum 
se eodem desiderio astringi profitetur, 
atque cum eis titulum virginitatis libentissime 
velle amplecti; ducem autem viae postulat sibi 
quantocius provideri. Sanctus vero Saturnus 
diaconum suum beatae virgini committens et 
beato Elerio per eum illam destinans, deducere 
eam et ipse aliquantulum coepit. Cumque inter 
loquendum multa illi de loci ipsius quem adibat 
amoenitate retulisset, tandem discedere ab ea 
volens, benedictionem postulatus impertitur. 
Deinde multa ei a Deo bona tribui deposcens, ad 
propria sanctus regressus est, et illa quo tendebat 
appropiavit. Cujus adventum vir sanctus per 
Spiritum sanctum praenoscens, citus in occursum 
illius profectus est, et quemadmodum decebat 
fidelissimam Dei cultricem illam suscepit, diacono 
qui cum ea venerat omnia referente quae suo 
doctori divinitus fuerant intimata, et qualiter Dei 
admonitione ad illum sit destinata locum. Sanctus 
vero prius illam rite salutatam atque debita 
veneratione honoratam, ecclesiam orandi gratia 
introduxit; completaque oratione, sanctus in 
amplexus virginis incumbit, et ut constantis sit 
animi exhortatur. Postmodum ad secretam collationem 
eam vocans, quid mente conceperit et 
quid agere deliberavit percunctatur: Quamvis 
enim, inquit, omnem vitae tuae modum, vel qualiter 
sis divinis initiata mysteriis, vel quomodo proprii 
capitis abscissione passionis titulum sis adepta, 
quaeve sint insignia martyrii tui et cruoris effusi, 
parvitati meae a supernis sit manifestatum, quae 
causa tamen tanti itineris laborem assumere te 
compulerit tuo cupio ore doceri. Cui sic virgo 
respondit: Qui illa quae modo intimasti tibi revelare 
dignatus est, non funditus te ignarum reliquit, 
ut arbitror, de his quae mente revolvo, vel quare ad 
ipsum perveni locum. Nam ut potuit tibi quae circa 
me fuerunt praeterita revelare, potuit etiam plane 
et mihi eventura pariter manifestare. Ideoque 
suscipe me tibi divinitus destinatam, meamque 
amodo conversationem ita dispone sicut tibi est 
coelesti praeostensum oraculo. Tunc vir sanctus 
nocte illa quae imminebat hujus consilii diffinitionem 
differre decrevit, illamque hoc patienter 
ferre satis humiliter exoravit. 

26. Sancto itaque Elerio per totam noctem 
orationibus incumbente, et beata Wenefreda pariter 
pervigili continuatione precibus intendente, hujus 
negotii certitudo sancto confessori paululum 
circa crepusculum diei quiescenti manifestata 
est; plurimumque gratulabundus effectus ad 
virginem mane venit, rursusque in illius ruens 
amplexus, gaudere eam atque securitatem exinde 
habere monuit. Postea vero manum ipsius arripiens, 
ad virginum conventum qui in eodem loco, ut 
praediximus, celebris erat, eam introduxit, his 
sermonibus ad illas concionatus: Animis estote 
attentiores, carissimae filiae; est enim operae pretium 
vobis insinuare quanto splendore vos illustrare 
dignata est misericorditer divina clementia. 
Ecce hanc devotam sibi virginem ad commanendum 
vobis et convivendum destinavit, quatenus 
inspecta vita ejus, exemplis illius in Dei 
famulatu devotiores efficiamini, et ipsi pro 
melioratione vestra in coelis detur retributio. Haec 
est illa virgo Wenefreda cujus ad aures vestras 
jam olim praeclara convolavit fama; quae, ne 
castitatis suae detrimentum pateretur, persecutorum 
infestationes simul et blandientium lenocinia 
contempsit, atque ad ultimum pro virginitatis suae 
custodia abscissione capitis mori libenter elegit. 
Haec est, inquam, illa cujus triumphi insignia late 
per ecclesiam emicant, et cujus titulis omnis ista 
provincia magno se donari bono gloriatur. Haec 
sola et martyrii et egregiae confessionis palmam a 
Deo se adepturam fore non ignorat. Ad vos ergo 
venit, vobiscum mansura atque obitus sui diem 
expectatura, quae jam meritis suis coelos petiit, et 
cujus inter beatos martyres locus retributionis 
conservatur. Vos itaque pro ipsius adventu admodum 
gaudentes estote et coelestem thesaurum inter vos 
habitantem devotius amplectimini, sollicite operibus 
illius intendentes atque ipsam toto conamine 
imitantes. Etenim ad hoc illam huc destinavit 
Altissimus, quatenus et vos illam inspicientes 
merita vestra cum ipsius meritis in coelesti 
reponatis, et locus hic, dum mundus iste duraverit, 
propter eam celebri fama respergatur. Post 
haec verba, ad unam conversus dominam, quae et 
mater sui ipsius erat et aliis sanctimonialibus 
praelata: Tibi, inquit, o carissima mater, curam 
istius Deo dilectae virginis specialius committo. Tu 
igitur ejus vestigiis inhaere, tu opera imitare, tu 
curam omnium quae ad eam pertinent vel quicquid 
sibi placere cognoveris instanti solertia exequere. 
Notumque sit tibi et ceteris in nostra praesentia 
considentibus, hanc beatam virginem divino oraculo 
ad hunc locum esse transmissam; ex quo majorem 
devotionem circa illam habere debetis, et quantae 
curae sit locus iste ante Deum non ignorare. His 
dictis, sanctus confessor discessit; et beata Wenefreda 
cum ancillis Dei deinceps conversatura 
remansit. 

27. Et tunc quidem totius religionis arcem arripere 
festinabat, atque in omnium virtutum culmine 
constans persistebat, ac si eatenus hujusmodi 
sanctitatis funditus aliena extitisset. Et 
quoniam, beato viro referente, prima conversionis 
suae auspicia sanctis virginibus revelata 
fuerant, ita ardenti devotione omnem salutis 
viam aggressa est velut si tunc primitus converti 
ad Deum coepisset. Eratque in illa jugis abstinentia, 
custosque suae bonitatis et sanctimoniae perseverans 
oratio, et humilis conversatio. In ipsa 
exemplum patientiae et obedientiae ceterae virgines 
accipiebant, eamque in omnibus quae ad 
salutem pertinebant praeviam sibi efficiebant; 
omnia quae honestatis erant, quae virtutis, in illa 
affluenter inveniebant; ideoque non modicam illi 
reverentiam exhibebant. Illa vero quae praelata 
eis erat, mater scilicet sancti confessoris Elerii, 
Theonia nomine, eam solemni affectu diligebat, 
atque illius consiliis tam sui ipsius quam ceterarum 
virginum sibi commissarum curam dispensabat. 
Reverebatur etiam in illa pervigilem 
instantiam et mirabatur continuam abstinentiam, 
dulcique gaudio ommium virtutum in illa 
perseverantiam amplectebatur. Saepius quoque, 
cum illa de coelestis regni desideriis tractans 
lacrimas de oculis ejus effluere faciebat ubertim, 
et ipsa aeque lacrimabatur. Erat enim eadem 
matrona magnae auctoritatis et religionis eximiae, 
atque ad omnia opera caritatis et misericordiae 
sollicite intenta. Et licet omnes virgines
inaestimabili devotione diligeret, sanctam tamen 
Wenefredam jocundo affectu suscipiebat et suo 
obsequio confovebat, atque ad illius venerationem 
non minimam operam impendebat. Sanctus vero 
Elerius qui seorsum cum fratribus suis et 
condiscipulis Domimo in simplicitate cordis et 
nimia spiritus afflictione serviebat, nonnunquam 
ad illam veniebat, et eam aliis imitandam 
proponebat. Frequentius autem de secretis 
coelestibus, interdum etiam de mysteriis ecclesiasticis 
cum illa agens, inveniebat eam de his 
quae ad Deum pertinent uberius redundare 
atque de necessariis exterioribus solerti astutia 
pollere. Sic ad suos revertebatur, admirans in illa 
et exterioris scientiae affluentiam et interius 
divinae gratiae plenitudinem. Nec hoc diu finitimos 
latere potuit; unde locus ille in brevi 
magnam celebritatem adeptus est et in ingenti 
reverentia est habitus. Accurrebant enim undique 
catervatim fideles populi, cernere cupientes 
virginem pro Christi amore prius capite truncatam, 
sed cujusdam sancti beneficio redivivam 
effectam, magnifice praedicantes locum quem 
incolebat summa esse reverentia dignum. Quibusdam 
vero sufficiebat sola ipsius visio et allocutio; 
nonnulli autem importunius se ingerentes, 
locum sectionis in collo virginis ostendi sibi humiliter 
petebant. Quorum petitionibus reluctari 
timebat, ne et illorum devotio inde minueretur 
et sibi illud ad superbiam deputaretur. Qui videntes 
in collo ejus pellem sectionis locum obtegentem 
miro colore albescentem, a lacrymis abstinere 
non poterant, Deumque in suis magnaliis 
benedicentes et nimia pleni admiratione ad propria 
redibant. 


CAPUT V.

Post obitum S. Theoniae, S. Wenefreda 
   coenobio Guitheriacensi 
   praeficitur; ipsius ibidem 
   pia mors et sepultura. 

28. Quadam vero die beatus Elerius 
claustra sanctimonialium est ingressus, 
sanctam virginem Wenefredam visitaturus et 
cum illa quae Domini erant tractaturus. Loquentibus 
autem eis ad invicem diutius, fortuito 
sermo incidit de memoria mortis. Tunc sanctus, 
nacta occasione proferendi quod frequentius 
animo revolverat: Gaudeo, inquit, quod Deus ad 
hunc te destinaverit locum, corpus meum sepulturae 
tradituram, meique memoriam post obitum meum 
habituram. Hoc enim a Deo mihi concedi saepius 
deprecatus sum, ut videlicet aliquis ex suis famulis 
sive ancillis huc destinaret qui et me sepeliret et 
post me hunc incolens locum, celebrem illum faceret. 
Cui sic beata virgo respondit: Non equidem 
ita futurum est, nec sic est praeordinatum a Deo. 
Te enim oportet, me superstite et coastante, dominam 
meam matrem tuam prius humi tradere; 
atque demum post aliquantorum curricula annorum 
corpus meum sepelire. Dehinc tu plenus dierum 
in pace vitam consummabis, atque ad patres 
tuos translatus, in coelesti regno invenies quae ibi 
conservanda reposueris. His sanctus confessor 
auditis discessit. In proximo autem patuit illam 
veram protulisse prophetiam. Nam post aliquantulum 
temporis beata Theonia, gravi infirmitate 
correpta, aculeis mortis ad praesens superventurae 
coepit urgeri. Cumque filiae ejus, virgines scilicet 
quae sub illius disciplina erant, cognovissent velocem 
ejus abscessum, nimio fletu et dolore tabescere 
coeperunt. Vehementer enim lamentabantur, 
quia amittebant matrem quae eas aluerat et in
Dei servitute educaverat et divina mysteria edocuerat. 
Quas illa verbis consolatoriis confortans, 
ibi debere dicebat hujusmodi lugubres voces 
emitti ubi meliori deterior succedit et ubi jura 
divina per malos successores decidunt; ubi vero 
bono melior succedit et illa quae Dei sunt in 
melius semper provehuntur, ibi non luctus et 
desolationes admittendae sunt, sed potius hilari 
corde cum gaudio spirituali meliorationem a 
supernis emissam suscipere hominis est bonam 
mentis habitudinem possidentis. Et vos, inquit, 
ideo meum decessum patienter tolerare debetis, quoniam 
hanc beatissimam virginem Wenefredam vobiscum 
habiturae estis, in qua omnia quae ad doctrinam 
vel ad exemplum salutis pertinent, sufficienter 
invenire potestis, Illam oculis interioribus 
intuemini et mentis affectu imitamini; ad illam, 
quasi ad singulare sidus, gressus vestros dirigite 
et omnium agendorum vestrorum curas illi impendite, 
scientes procul dubio Deum vobis ad omnia 
coadjutorem existere, si istius virginis consiliis 
consentientes adquieveritis. Post haec verba, a filio 
suo, sancto scilicet confessore Elerio, vivificam
Dominici corporis et sanguinis communionem 
accepit, atque statim de hoc seculo migrans in 
manus sanctorum angelorum spiritum reddidit. 

29. Qua decenter composita et, ut talem tantamque 
decebat matronam, cum nimio planctu et fletu 
cunctorum sepulta, vir sanctus beatae Wenefredae 
ceterarum virginum custodiam et curam 
commisit. Cujus imperio, quamvis illa plurimum 
resistere laboraret, tamen verens judicium Dei 
subire si ulterius reniti tentasset, tandem consensit 
suoque oneri aliorum curam adjecit. Jam vero 
enarrari non potest quanta obstinatione totius 
abstinentiae austeritates arripuerit, quas cruces
vel quanta supplicia corpori suo indixerit, quantae 
parcitatis seu severitatis sibi ipsi extiterit. Verum, 
ut absolute cuncta definiam, nihil prorsus intactum 
dimittebat quod ad propriam salutem vel 
aliorum exemplum et utilitatem pertinere cognoscebat. 
In his igitur modis constituta, ab universis 
simplici diligebatur affectu, et tam extranei 
quam domestici honorem ei exhibebant et eam 
reverenter venerabantur. Beatus vero 
Elerius et ceteri qui in Wallia morabantur summi 
viri, videntes in virgine tantam perfectionem,
multum ei deferebant atque reverebantur eam. 
Optimates quique et nobiles patriae eam dulci 
devotione amplectebantur et videntes benignam 
illius conversationem nimis aedificabantur. Multi 
quoque minoris dignitatis viri ad illam venientes 
et modestiam habitudinis intendentes, magnamque 
ex sermonibus ejus aedificationem accipientes, 
promptiores ad Dei servitium deinceps reddebantur. 
Sed et latrunculi et alienae possessionis 
invasores, inspecta vultus illius habitudine atque 
auditis sermonibus ejus, corde compuncti sunt; et 
quidam illorum exinde mitiores effecti, nonnulli 
vero omnino latrocinia intermittentes, conversi 
sunt ad Dominum, publicam de commissis suis 
poenitentiam agentes. Et ut definite cuncta complectar, 
nulla aetas, nullus sexus, nullius etiam 
negotiationis homo infra illam patriam relictus 
videbatur, qui de beneficiis hujus virginis aliquod 
emolumentum non haberet. Gratulabatur inde
ineffabiliter amicus Dei sanctus Elerius, 
praedicationemque populo de ea nonnumquam faciebat, 
dicens inter cetera quod Deus ad illuminationem 
fidelis populi illam eidem patriae destinaverit, et 
quia inhabitaret illam virtus divinitatis. Quod 
multi satis compertum habebant: nam virtutes 
innumerae et sanitates aegrotis per eam largitae 
divinitatis virtutem illam obtinere plurimum 
contestabantur. Quicumque enim aeger ad illam 
veniebat, sospitate recepta incolumis discedebat; 
qui tristis adveniebat, gaudens redibat; qui aliqua 
oppressus cordis molestia vel alia exterius 
accidente causa gravatus accurrebat, statim liberatus 
a curis se prementibus atque suae voluntatis 
compos effectus, ad sua hilaris revertebatur. 
Nulli quidem nocebat, sed universis communiter 
et singulis particulariter in aliquo proficiebat. 
Quicumque enim per ambitum illius praedii 
habitantes corporum aut animarum suarum 
infortuniis urgebantur, per illam celerius cupita
remedia consequebantur, Seipsam ab omnibus 
implicamentis mundialibus ita alienam custodiebat 
ut immundam se putaret si vel parvissimum 
quid de omnibus quae ad hujus seculi pertinebant 
luxum in usus sui ipsius vel in necessitatibus 
suorum admitteret. Frugalitate quoque in 
omnium admiratione utebatur. Ad custodiam 
virginum sibi subjectarum sedula persistebat; ad 
cavendum etiam callidi hostis astutias cautas eas 
et sufficienter doctas faciebat. Ipsa vero et sermonibus 
suis et orationibus continuis ab inimico 
generis humani et pervasore Dominici juris illas 
defendebat, indefesse admonendo quatenus in 
omnibus actionibus suis circumspectae essent 
atque propriae salutis curam continuam haberent. 

30. Contigit ergo inter haec, postquam Deo 
dilecta virgo Wenefreda devoto famulatu 
acceptam superno regi vitam duxisset, ecce 
Dominus Jesus ancillam suam de laboriosa hujus 
vitae servitute ad perpetuae beatitudinis requiem 
assumere volens, quadam nocte in oratorio orationibus 
vacanti diem obitus sui proxime instare innotuit. 
Quae ut se vocatam sensit, confestim gratia Dei 
se visitatam cognovit, ovantique spiritu ad 
perennis regni gaudia se praeparare coepit. 
Tunc noctibus continuis in ecclesia orans 
pernoctabat, diebus vero in omni virtute toto 
conamine persistebat, nihil pro viribus infectum 
relinquens de omnibus quae facienda didicerat. 
Virginibus autem secum manentibus abscessum 
suum cito constare denuntiavit. Quo audito, 
ancillae Dei coeperunt moerore affici et inconsolabili 
dolore torqueri. Quas beata virgo suis consolationibus 
refovere tentans, dicebat illas pro sua 
corporali discessione non debere constristari, 
quoniam de corruptione ad incorruptionem, de 
miseriis ad gaudia transmigrabat; debere eas 
potius plurimum gratulari et secum congaudere 
quia ad talem Dominum pergebat, apud quem 
pro illis intercedere et eis quam maxime patrocinari 
poterat. Exhortabatur etiam eas ut a fraudulenter 
surripientis inimici calliditate caverent, 
astutias versutiae illius multiformas esse docens, 
suis praesertim exemplis inniterentur, et tales 
seipsas exhiberent ut ipsius suffragiis adjuvari 
mererentur. Ut autem ad beati Elerii cognitionem 
rumor iste perlatus est, ipse praesertim super 
abscessu dilectae sibi virginis nimiis gemitibus 
angebatur. Sciens quippe illam peculiaris gratiae 
dote divinitus donatam, dum ipse in corpore 
peregrinaretur secum manere nimia devotione 
optabat; nunc autem, quamvis illa de calamitate 
et aerumnis ad sine fine mansurum transiret gaudium, 
se in perturbationibus mundialibus relicto, solatia 
peregrinationis suae se amittere aegre ferebat. 
Illius tamen aspectibus et collocutionibus 
quasi ingerendo se saepius inserens, boni pastoris 
vices et mores gerebat, illius in omnibus curam 
habendo et quae sibi profutura sciebat operosius 
subministrando.

31. Interea coepit beata virgo gravi
viscerum dolore urgeri. Cumque languor vehemens 
esset, et quotidie increscens, cognovit se 
obitus sui incitamentis coartari. Tunc totis viribus 
ad Deum intendens, ut sui misereretur exorabat 
et ut animae suae pius praesul et custos 
existeret, ne pessimi praedonis praeda fieret. 
Deinde vocato ad se sancto confessore Elerio, 
munivit se Dominici corporis et sanguinis viatico. 
Cernens vero socias suas virgines pro sua aegritudine 
nimiis gemitibus tabefieri, verbis consolatoriis 
eas adhortata est, dicens: Nolite, filiae, 
nolite pro meo discessu nimia tristitia affici: 
quoniam relicta praesenti miseria ad summum et 
incommutabile bonum Dei misericordia perventura 
sum. Nunc gaudeo quod sponsum terrenum respui, 
quod omnia mundi delectamenta solius Dei 
amore succensa calcavi vel quod nihil in hoc mundo 
proprium habere disposui. Ad illum itaque me 
nunc perventuram scitote, quem rebus omnibus 
praeposui, et in cujus comparatione omnia mundialia 
ut stercus arbitrata sum. Illius, inquam, 
visione me per secula fruituram cognoscite, pro 
cujus amore meipsam detrimentum feci et omnia 
carnis oblectamenta contempsi. Vos itaque talem et 
tantum Dominum diligenti devotione amplectimini, 
propositis vobis et praeostensis salutis exemplis 
tota intentione innitimini, coelestique sponso, cui 
fidem et castimoniam servare pepigistis, pactum 
vestrum custodire conamini. Ipsius enim solius 
auxilio hunc diem spe secura expectare potestis 
atque inimicorum vestrorum insidias devitare 
pacemque perpetuam habere. Leve quippe et momentaneum 
existimate quicquid oculis vestris carnalibus 
se ingeret. Non enim debetis rebus intendere 
quae hodie sunt et cras evanescunt, nec ab illis 
incommutabilibus bonis animum flectere quae nunquam 
deficient, in quibus pax et securitas et gaudium 
est sempiternum. Post haec verba, ad orationem 
conversa, a manibus Domini spiritum suum 
suscipi deposcebat. 

32. Igitur in die kalendarum novembrium, 
acrius coepit corporis sui dissolutione 
fatigari. Sed nec tunc inter dolores a salutari 
praedicatione quievit: nam omnibus qui ad illam 
veniebant, terminum vitae suae sollicite observare 
admonendo praecipiebat, ostendens quantam 
laetitiam habituri sunt qui purgatis animis et a 
mundi spurcitia defaecatis de hoc seculo migraverint. 
Cumque nimia aegritudinis molestia corpus 
illius attenuaretur et jam in proximo obitum 
suum imminere cerneret, advocatum ad se beatum 
Elerium rogavit quatenus corpus suum juxta 
corpus beatae Theoniae matris suae sepulturae 
traderetur. Quod cum sanctus vir benignissime 
concederet, orationi iterum intendens, eadem die, 
id est quarto nonas novembris, spiritum suum in 
manus Creatoris conmmendavit, coelestibus choris 
sociandum. Quod videntes qui aderant, gravissimis 
lamentis pro ipsius sunt discessione dissoluti. 
Quid ibi gemituum, quid effusum est lacrymarum? 
Nullus a planctu immunis erat; omnis sexus 
et aetas ad lamentum profusius se vertebat, et eo 
quisque sibi magis consulere et proficere credebat 
quo majorem dolorem pro illius absentia 
assumebat. Cumque omnibus communiter intolerabilis 
luctus esset, virgines praesertim quae cum 
illa vixerant ingens affecit moestitia; ipsae 
enim dominam et salutis doctricem se amisisse 
plangebant. 

33. Omnibus itaque diverso genere abscessum 
illius lamentantibus, accurrens beatus Elerius 
verbis consolatoriis silentium illis imposuit; 
dehinc commendans animam ejus Deo, sollicite 
procurare coepit omnia quae ad exequias beatae 
virginis pertinere videbantur. Deinde corpus 
sepeliendorum more compositum in ecclesiam 
deportari praecepit. Peractis vero omnibus quae 
ad funus sive ad sepulturam pertinebant, in loco 
quo ipsa petierat cum maximo omnium planctu 
et gemitu corpus humi est traditum. In eodem 
quoque coemiterio multi quidem et magnorum 
meritorum viri requiescunt; sed et praeclariores 
et majoris famae feruntur sanctissimi confessores 
Chebius et Senanus, quorum prior ad caput 
illius tumulatus est, alter vero im eodem 
ordine quo ipsa jacet requiescit. Qui utique 
magnarum virtutum viri fuisse apud indigenas 
memorantur, eumdemque locum ob sanctorum adisse 
frequentiam quos ad exemplum vitae praesentis 
agonem illuc convenisse audierant. Extant 
adhuc in eadem provincia nonnullae in illorum 
memoria basilicae, in quibus quantorum ante 
Deum sint meritorum per crebra mortalibus 
miracula manifestatur. Ad laevam illius beata 
Theonia, de qua supra retulimus, sepulta quiescit; 
ceterum aliorum sanctorum nomina vel numerum 
ibidem quiescentium solius Dei cognitio 
retinet. Tanta enim sanctorum congerie isdem 
locus venerabilis habetur ut nullus mortalis 
omnino omnium eorum nomina scire vel etiam 
numerum congestorum comprehendere potuerit. 
Cum quibus omnibus eumdem exornat locum beata 
virgo Wenefreda, virtutibus clara et miraculis 
innumeris coruscans. Post mortem vero ejus 
multi illuc advenientes et per ipsius suffragia 
poscentes a Deo infirmitatum suarum medelam, 
votiva sunt adepti remedia. Locus autem ille in 
magna celebritate deinceps est habitus atque 
cum magna reverentia et veneratione a multis 
orationis causa expetitus. Post aliquantorum vero 
curricula annorum, beatus Elerius, summae sanctitatis 
et nimiae perfectionis vir, vita discedens, 
plenus omni sanctitate et religione migravit ad 
Dominum. Qui in basilica sui nominis sepultus, 
usque ad hanc diem multis miraculis coruscare 
non destitit: qui etiam eidem loco plurimum 
reverentiae et dignitatis conferens miraculis 
plurimis clarescit. 


CAPUT VI.

Miracula sanctae virginis patrocinio 
   post mortem ejus utroque loco 
   ubi conversata est impetrata. 

34. Locus vero in quo prima conversationis 
beatae virginis auspicia claruerunt 
nimia fidelium frequentatione venerabilis habetur. 
Nam multoties ibidem obtutu beatae virginis 
praeclara fiunt miracula, per quae et beatam 
Wenefredam suis incommoditatibus opitulari 
posse advenientes intelligunt, et eo devotius illuc 
catervatim undique turba fidelis populi accurrit, 
precibus illius corporum et animarum suarum 
remedia se adipisci sperans. Augetur autem in 
dies advenientium devotio, videntium rapidissimum 
fontem qui de loco erupit in quo prius caput 
virginis ad terram corruit atque perspicientium 
lapides qui in fundo fluminis jacent, in quibus, 
conservato adhuc sanguine, virginis martyrium 
rubuisse perspicuum est. Ad quod videndum 
cum multi pronis animis circumfluant, intuentes 
cruorem lapidibus inhaerentem superdecurrentis 
aquae assidua eluvione non posse abstergi, admirantur 
rei novitatem, et virginis praerogativam 
magnificantes, ad propria revertuntur. Multi 
quoque debiles illuc adveniunt et sani facti ad 
sua redeunt.

35. Quidam vir faber, in illa patria 
degens, filiam habebat a nativitate sua caecam. 
Qui audiens plures per beatae Wenefredae merita 
sanitati donatos, filiam suam, quotidie petentem 
se perduci ad fontem sanctae virginis, cum nimia 
devotione perduxit. Quae sero ibi adducta, de 
fonte suum caput primum lavit, et sic demum ad 
ecclesiam est perducta, tota nocte ibidem insomnis 
oratura. Quod dum fieret, facto mane 
rogavit quatenus paululum quiescere permitteretur. 
Quo sibi concesso, atque loco ad pausandum 
sibi parato, diutius obdormivit; dehinc expergiscens 
bene se videre testata est. Intuens autem 
illam pater ipsius, atque ita ut asserebat comperiens, 
insinuavit quae circa filiam suam propter 
merita sanctae Wenefredae operatus fuerat Deus,
atque ad praedicanda virginis praeconia universos 
qui aderant suis sermonibus incitans, cum filia 
sua ad propria est regressus. Ex hoc miraculo 
multi in devotione beatae virginis accensi passim 
omnibus audientibus praedicabant magnalia virtutum 
illius. Quidam vero per hujusmodi mirabilia 
opera quae per illam fiebant flagitanti amore 
ei inhaerentes, ad ipsam quasi ad singulare refugium 
accedebant, atque post paululum votis suis 
potiti ad sua remeabant. Quod patenter ex subjecto 
demonstrabitur exemplo. 

36. Ex eventu accidit quodam tempore 
non modica in illis partibus perturbatio. 
Cumque illius provinciae nobiliores et potentiores 
vicinis amicis suis internuntium direxissent, quatenus 
sollicitam rebus suis custodiam adhiberent 
et sibi ipsi cautissime praecaverent, nuntius illorum 
a latronibus circumventus ad ecclesiam 
beatae virginis Wenefredae velociter confugium 
fecit. Insequentibus autem semper illum e vestigio 
inimicis suis, ipse atrium ecclesiae cum equo 
quem equitabat ingressus ad ostium ecclesiae equo 
desiluit et frenum ad seram ostii ligans firmavit. 
Demum quoque nimium appropriantes sibi hostes 
declinare volens, ad altare velociter cucurrit. 
Latronum vero unus ceteris protervior, qui nec 
Deum nec sanctos ejus reverebatur, audaci 
praesumptione septa ingrediens, ad equum cursu 
celeri pervenit: quem extensa manu arripiens, 
frenumque a sera portae resolvens, nihil virginis 
merita veritus abduxit. Homo vero cujus fuerat 
equus, ab ecclesia egressus, non invenit quem 
ibi deposuerat caballum. Sciens autem quod ab 
illis qui eum fugientem insecuti fuerant, ademptus 
sibi suus fuerat equus, iterum se in ecclesiam 
contulit: ubi coram Deo et beata virgine 
querimoniam suam deponens, multis lamentis 
conquerebatur de violentia sibi illata et quia 
infra septa ecclesiae pacem habere mon potuerit; 
multaque depostulatione sanctam virginem Wenefredam 
efflagitans quatenus illius praesumptuosae 
et nimium audacis contumaciae memor existeret 
atque pro commisso facinore celerem ultionem 
inferret, a basilica exiens, iter quod eques inceperat 
pedes perficere cogebatur. Post modicum vero 
beata virgo violationem atrii sui seu basilicae suae 
curae sibi fore ostendit, atque querimoniam sibi 
cum gemitu depositam se nom usquequaque 
negligenter intermittere manifestavit. Homo enim 
qui equum ad ostium ecclesiae ligatum solverat 
et secum abduxerat, gravissima coepit infirmitate 
languescere. Post paululum quoque languor ille 
a toto corpore deductus in dextro se brachio 
funditus contulit, tantaque miseria et afflictione 
miserum hominem afficiens corripuit ut mori 
mallet quam tantis calamitatibus affligi. Crescebat 
etiam quotidianis augmentis cruciatus, nec poterat 
alicujus medici cura leniri; nec destitit donec 
ex congesto ibidem noxio humore totum illud 
brachium cum manu sua putrefactum, post 
nimias et intolerabiles passiones a reliquo corpore 
decideret. Sed nec tunc miserrimus homo quiescere 
aut priores molestias funditus evitare potuit, 
donec ad praefatam ecclesiam veniens beatae virginis 
merita humiliter confiteretur et pro commisso 
scelere veniam deprecaretur. Dehinc vero 
miseratione sanctae virginis a dolore vehementi 
aliquantulum relevatus, ad aliorum cautelam 
ibidem reservatus est. Eo namque viso terrebantur 
omnes qui alienis rebus insidiabantur, et ne 
aliqui ulterius atria ecclesiae irrumpere praesumerent 
terribiliter monebantur. Omnes quoque 
qui illum intuebantur pro tali ausu et tam misera 
praesumptione tam lacrimabili recompensatione 
multatum fuisse, virginis merita admirabantur et 
devotiores in ejus obsequiis efficiebantur. Ipse 
vero qui brachium perdiderat, publica poenitentia 
satisfaciens beatae virgini quod temerario ausu 
septa basilicae ipsius irruperat et manum suam 
contra eam levaverat, multos ab hujusmodi praesumptione 
compescuit. Accurrebant catervatim 
undique populi miraculum illud insolitum videre 
cupientes, visoque illo pleni admiratione redibant 
praeconia virginis magnifice praedicantes. 

37. Aliud quoque non minus mirabile per 
beatam Wenefredam patratum est miraculum. 
Quodam tempore fures in territorio praefatae 
ecclesiae vaccam invenientes, nullam reverentiam 
beatae virgini exhibentes, secum illam furto 
deduxerunt. Verumtamen metuentes ne vicini 
populi illos insequerentur et per vestigia 
vaccae quam ducebant recto itinere ad se 
perducerentur, diverterunt ad viam duram et 
saxosam, in qua nec sui ipsorum mec animalis 
vestigia cognosci posse putabant. Verum non est 
consilium, non est prudentia neque virtus contra 
Dominum. Ut enim viam petrosam ingressi sunt, 
in qua magis se occultare putabant, ibi prius 
illorum nequitia detegi coepit. Statim enim pedes 
suos vacca usque ad genua humi infigebat, et 
tam in saxis quam in dura et arida via vestigia 
animalis patenter apparebant; et quo se occultius 
incedere putabant, eo fugae illorum major 
cognitio fiebat, Deo merita virginis per incessus 
ipsorum declarante. Illi quippe quo longius 
incedebant, eo sibi ipsis tutius fore credebant et 
securius possidere quod abstulerant confidebant; 
sed e contrario illis contingebat. Nam ex quo illi 
quibus vacca furata fuerat compererunt animal 
suum sibi ablatum furto fuisse, statim cum nimia 
hominum caterva fures insequi coeperunt: videntesque 
vestigia animalis impressa lapidibus et 
aridae terrae, certiores effecti, sollicite pedum 
impressionem legebant; invocantesque beatae 
virginis auxilium, per cujus merita tam evidens 
miraculum in petris et in dura humo conspiciebant, 
currebant viam vaccae vestigiis sibi praeostensam. 
Latrones vero clamorem insequentium 
se audientes, timentesque se capi ab illis cum 
animali quod ducebant, extra viam abierunt; sed 
nec sic occultari poterant: nam quocumque 
persequentes incedebant, semper impressiones 
pedum animalis in silicibus et in arido solo 
patenter inveniebant; confirmatique animis et 
confortati miraculo sibi praemonstrato, confidenter 
insequebantur. Et semper quo longius 
incedebant, eo manifestius animalis vestigia 
cognoscentes, se nequaquam evadere posse misi 
dimissa vacca diffugium quaererent, reliquerunt 
eam in nemore, et ipsi velocissime fugientes se 
occuluerunt. Qui vero insequebantur eos, vaccam 
solam invenientes, fugatis eis qui eam ducebant, 
quod suum erat receperunt et retrorsum abire 
coeperunt. Inquirentes autem sollicite utrum animal 
suum ejusmodi vestigia faceret in lapidibus 
et in terra redeundo retrorsum, sicut fecerat cum 
abduceretur, minime invenerunt. Tum quidem 
cognoverunt quod beata virgo illorum causa 
miraculum illud operata fuerat, ut videlicet per 
signa animalis agnoscerent quo incedere deberent, 
et quod sibi injusta rapina ablatum fuerat 
celerius consequerentur. Redeuntes vero vaccam 
domino suo restituerunt, et miraculum quod 
factum erat publice praedicaverunt. Multi quoque 
abierunt visuri quae de vestigiis dicebantur, et 
invenientes vera fore quae praedicabantur, et ipsi 
pariter eadem praedicare non cessabant. Ex hoc 
perterriti sunt plurimum omnes qui aliorum 
rebus inhiabant et dolum in corde suo machinabantur, 
praesertimque horribiliter admoniti ne 
infra territorium quod ad ecclesiam beatae virginis 
pertinebat aliquid diriperent aut aliquatenus 
latrocinarentur. Latrones autem, verentes iram 
virginis et ne Deus propter illius contemptum 
graviter indignatus illorum praesumptuosam 
audaciam ulcisceretur, et sic poenas darent, ad 
basilicam sanctae virginis submissis amimis venerunt 
veniam postulantes. Ubi publica allegatione 
se deliquisse confitentes, magnifice virginis merita 
praedicaverunt, atque omnes qui eos audierunt 
ab hujusmodi illicita praesumptione dehortantes, 
ad propria regressi sunt. 

38. Item de fonte, quem praelibavimus ubi 
caput virginis abscissum ad terram corruit 
erupisse, veridicorum assertionibus miranda 
recitantur. Cum pueri tenelli aliquo sui 
corporis incommodo laborantes aegrotant, 
projectos in ipsius scaturigine fontis et pernicitate 
fluminis delatos matres illorum hilares eos et 
sospitati restitutos repente suscipiunt. Vulgare 
est atque famosissimum apud omnes fere 
Walliae habitatores, quod si quis febricitans aut 
aliquo membro patiens se illa aqua perfudit vel 
lapides, quos cruore ipsius perfusos per rivum 
inveniri praedocuimus, patienti membro adhibuerit, 
prius potata aqua, ex lapidum ablutione 
confestim sanitati redonabitur. Nonnulli etiam 
quatenus illuc lotum eant divinitus admonentur. 
Frequentius autem ipsa eadem virgine noctu per 
visionem exhortante, multi illuc adveniunt atque 
inde revertentes votis suis potiuntur. 

39. In descensu ejusdem rivi peroptimum 
habetur molendinum, ad beatae virginis 
Wenefredae jus pertinens, quod nulla 
unquam imbrium sive nivis abundantia pereffluente 
aut aliquo urentis gelu sive aestivae 
siccitatis molestia perstringente molere desistit. 
Quod semel latrones ingressi, ferramenta illa 
seu instrumenta quibus id genus utitur secum 
extulerunt, alio illa transponentes molendino. 
Verum, donec ea ibi fuerunt, nec rota circuire 
nec officialibus illis aliquis profectus evenire 
potuit. Custodes autem officii, videntes quaestum 
suum quaque die minorari, propter ea quae 
allata fuerant, non ulterius passi minorationem 
suam, foras ejecerunt ea quae a furibus acceperant: 
statimque rota molendini vertendi licentiam 
atque cetera officialia instrumenta pristinum 
sunt consecuta morem. Quae ejecta latrones 
iterum aliis transposuerunt locis, quibus eadem 
per omnia contigerunt. Tandemque comperientes 
ista divina dispensatione actitari, videlicet 
quod nullius loci possent commodo vel utilitati 
inservire, poenitentia ducti, ad proprium illa 
detulerunt locum, per suffragia beatae virginis 
veniam postulantes. In quo facto sanctae Wenefredae 
merita apud omnes illam patriam inhabitantes 
et laudes ipsius in excelsis efferunt et 
bestialem malignantium retundunt insaniam, 
dum sibi quique in malum cedere non ignorant, 
si quando in sanctorum possessionibus letali 
cupiditate illecti grassantur.

40. Ex hujusmodi occasionibus locus ille maximam 
celebritatem adeptus est in quo primitus 
beata virgo Wenefreda conversata est; adeoque
praevaluit in eo beati Beunoi vaticinium, ut per 
beatam virginem, cujus in illo prima conversatio 
fuit, publice Dei praedicentur magnalia, atque 
multi infirmitatibus suis desiderata consequantur 
ibidem remedia. Et sicut illa a Deo locum illum 
benedici et coelesti visitatione perlustrari postulavit, 
ita patentibus signis postea declaratum est 
a Deo illam super haec exauditam fuisse. In 
exhibitione enim miraculorum et mirandorum 
quae ibidem fiunt operum approbatione praefatum 
sanctum vera praeconatum fuisse liquido patet: 
cujus praesagio fuit, locum illum coelesti gratia 
perlustrandum, Deumque ibi per merita ejusdem 
virginis multorum salutem operaturum. Hoc 
quoque hodieque testantur fidelium turmae illuc 
catervatim confluentes, et propter quae venerint 
adeptae, cum gaudio ad propria revertentes. Multoque 
uberius ibidem super infirmantes divinae 
fiunt miserationes quam in loco in quo sanctissimi 
corporis ejus gleba tumulata fuit: quod ideo 
reor factum esse, quod illum locum semper specialius 
peculiarem habuerit, in quo conversionis 
suae primordia micuerunt et ipsa divinis mysteriis 
est initiata, et in quo signa martyrii illius per 
omne tempus recentia perseverant. Verumtamen 
utrobique mirabiliter divina virtus operatur, et 
per ipsius suffragia innumera fiunt magnalia, 
aegrisque cupita praestantur remedia. Caecis enim 
per illam visus restauratur, et surdis auditus 
donatur, et omnes fere advenientes votis suis se 
potitos per eam gloriantur, ad laudem Domini 
nostri Jesu Christi, qui cum Patre et Spiritu sancto 
vivit et regnat Deus per omnia secula seculorum. 
Amen.


B. TRANSLATIO.

CAPUT I.

Monacho quodam Salopiensi sanato per invocationem S. Wenefredae, 
   Robertus prior mittitur Guitheriacum ad virginis
   corpus inde Salopiam transferendum, consentientibus in id 
   episcopo Benchorensi et principe Walliae.

1. Igitur postquam beata virgo Wenefreda 
innumeris effulgens virtutibus, coelestia 
migravit ad regna, multis interlabentibus annis, 
regnante Willermo rege, qui primus de Normannis 
regnavit in Anglia, Rogerus comes, vir 
illustris et in omni morum et religionis honestate 
conspicuus, in urbe Solopesberiae coenobium aedificare 
coepit. Ad hoc perficiendum cum diligenti 
cura intendens, sumptibus suis illud adauxit; 
dehinc abbatem posuit, fratresque ibidem Deo 
servituros constituit. Processu vero temporis 
locus ille Deo miserante excrescens, multis ad 
viam salutis profuit, cunctisque patriam illam 
incolentibus divini odoris fragrantiam praebuit. 
Cumque fratres illi virtutibus pollerent, quae virtutis 
erant solerti instantia investigare coeperunt; 
saepiusque conquesti ad invicem quod reliquiis 
sanctorum nimium indigerent, ad id perquirendum 
summopere animos appulerunt. Et quoniam 
in Wallia, quae vicina erat eis, multorum 
corpora sanctorum retineri audierant, quia 
eadem provincia ante multis inhabitata sit sanctis 
quorum merita diversis in locis praedicabantur, 
qualiter aliquem illorum habere possent 
omnimodis perscrutari studuerunt. Scientes 
quippe illius patrociniis se plurimum apud Deum 
muniri posse cujus honorem quotidiana devotione 
excolerent in terris, qui sic eis patrocinaretur 
diligenter procurari conati sunt. Verum cum 
plures praeclarissimi et excellentissimi confessores 
ibidem haberentur, cui potissimum tenderent 
vel quem specialiter desiderarent haesitare 
coeperunt. 

2. Accidit interea quod quidam ex fratribus 
gravi oppressus infirmitate ceteros fratres 
vehementer sibi compatientes nimio dolore 
conturbaret. Qui plurimum pro eo solliciti, 
supplicibus animis Deum pro ejus incolumitate 
deprecati sunt, vicinarum ecclesiarum monachis 
ut idem facerent humiliter demandantes. Ut vero 
tanta fratris illius molestia Cestrensis ecclesiae 
monachis innotuit, et ipsi aeque consternati animis, 
Deum pro ipsius sospitate rogatum in ecclesia 
processerunt. Quibus ante sanctum altare 
prostratis septemque psalmos humili devotione 
decantantibus, unus eorum, Radulphus nomine, 
qui subprioratus officio fungebatur, vir admodum 
simplicis animi, obdormivit. Visumque est ei 
virginem speciosissimam sibi astare placidoque 
vultu in haec verba prorumpere: Quid est, inquit, 
pro quo prostrati oratis? Monachus respondit: 
Frater quidam ex nostris familiaribus gravissima 
infirmitate cruciatur, pro cujus incolumitate oraturi, 
nos et preces nostras suppliciter Deo prosternimus. 
Ad haec iterum illa: Et ego novi quod frater 
ille mentis alienationem patitur. Sed si ejus 
sanitatem veraciter optatis, unus ex vobis eat ad 
fontem sanctae Wenefredae et in ecclesia quae ibi 
est in illius memoria missam celebret, statimque 
liberabitur frater aegrotus. Haec dicens disparuit. 
Monachus vero ad se reversus, et quae viderat vel 
audierat mente pertractans, noluit quidem tunc 
visionem illam ceteris denuntiare, timens a sociis 
suis ludibrio haberi et phantasiae deputari quae 
viderat: sicque transactis ferme xlta diebus 
aeger semper gravius patiens lectulo decumbebat. 
Delatus item rumor est ad monachos Cestriae 
de molestissima incommoditate qua praefatus 
frater urgebatur, atque loquendi de illo ceteris 
fratribus occasionem dedit. Cumque multis sermonibus 
aegrotum plangerent condolentes ei, ille 
qui visionem viderat, sumpta audacia, retulit 
eam ex ordine, cunctis benignissime amicis ipsius 
verbis fidem accommodantibus: quia jam olim 
virginis illius merita praeclara fore audientes, et 
multa per eam miracula fieri cognoscentes, facile 
animos ad credendum quae dicebantur appulerunt, 
atque visioni fidem dederunt. Nam ad cujus 
fontem ire et in cujus honorem ibi missam cantare 
monebantur, illam pro certo sanctam Wenefredam 
vocari sciebant, quam etiam praefato 
fratri apparuisse aiebant. Itaque, consulentibus 
eis, mittuntur duo monachi ad fontem beatae 
Wenefredae in ecclesia illius, quae ibi juxta fontem 
est, missam celebraturi et pro aegroto oraturi. 
Factum est eadem hora qua missa ibidem 
decantata est, infirmus frater apud Salopesberiam 
de invaletudine sua convaluit, consortesque 
suos pro sua sospitate plurimum exhilaravit. 
Post aliquantulum vero temporis isdem frater qui 
infirmus fuerat ad eumdem locum perductus est, 
Deo et sanctae virgini gratias pro sanitate sibi 
indulta persoluturus. Cumque in ecclesia prius 
orasset, et postea de fonte bibisset et inde lotus 
fuisset, omnimodis sospes effectus, ad monasterium 
est reversus. Exinde beatae virginis memoria 
in fratrum cordibus devotius inolevit, ita ut se 
felices aestimarent si vel modicam particulam de 
ejus sanctissimo corpore consequi possent: et 
licet id arduum et difficile et vires suas excedere 
putarent, tentandum tamen prorsus statuerunt. 
Scientesque nihil voluntati Dei resistere posse, 
Deum sibi propitium fieri et coadjutorem adfuturum 
exoraverunt, cujus nutu quaelibet impossibilia 
vel difficilia leviter sibi ad manum provenire 
posse non dubitarent. 

3. Eodem tempore Rex Henricus, vir summus et 
amicus pacis, arcem regni gubernabat; cujus 
auctoritate pax et securitas totam insulam 
obtinebant, eoque magis omnibus quocumque 
incedere vellent pacifice licebat. Unde praefati 
fratres frequenter nuntios in Walliam transmittentes, 
ubinam excellentiores sancti requiescerent, 
vel potius ubi praefatae virginis tumulus 
esset, sollicite quaesiverunt: inventoque loco quo 
sanctae virginis Wenefredae ossa quiescebant, 
nimio sunt gaudio exhilarati. Deinde Bangornense 
pontifice, cujus illa provincia diocesis erat, 
sibi consentiente et adjutorium pollicente, principes 
et nobiles patriae consentaneos sibi et 
faventes effecerunt. Res quotidie gradatim procedens 
celerem efficaciam portendere videbatur 
atque fratrum animos in spe sui desiderii extollebat. 
Sed mors praedicti regis Henrici repente 
interveniens nimia calamitate omnem oppressit 
Britanniam, et negotium istud intermittere ad 
tempus cogit. Secundo vero imperii regis Stephani 
anno, sedatis perturbationibus pristinaque 
reddita tranquillitate, praefati coenobii abbas, 
Herebertus nomine, consilio fratrum priorem 
suum, vocabulo Robertum, in Walliam destinavit, 
adjunctoque sibi socio quodam monacho Richardo 
vocitato. Isdem autem prior, in hujus rei 
procuratione ceteris sollicitior existens, 
transmissis frequenter legatis suis et literis per 
patriam, hoc in responso acceperat ut, si ipse 
veniret, voti sui compos effectus cum gaudio 
reverteretur. Veniens itaque, praesulem Bangornensis 
ecclesiae prius adiit; et ab eo ad principem 
illius terrae transmissus, satis benigne ab 
eo est susceptus. Cui cum seriem itineris sui et 
adventus causam exposuisset; ille hujusmodi 
verba ei respondit: Non equidem aestimaverim te 
sociosque tuos tantum laborem sine Dei nutu et
beatae virginis voluntate assumpsisse. Forte enim 
videns debitam sibi reverentiam a suis non inferri, 
alias asportari desiderat, ut ab alienis honorem 
accipiat quem sibi sui impendere aut contemnunt 
aut negligunt. Proinde cedo libens, et beneplacito 
suo assentire me fateor; ne resistens indignationem 
ejus in ultione pati compellar. Et licet omnibus 
immunditiis inquinatus, omnium hominum infimus 
vel deterior, tamen audacter ad tumulum ejus 
prorumperem, et sacra ejus ossa tangens, vobis 
ea traderem, nisi pro communi utilitate patriae 
alias intendere me oporteret. Ipsam hoc velle et 
labores vestri et visiones vobis ostensae manifestant. 
Euntes igitur, meae auctoritatis licentia confirmati, 
locum in quo beata virgo requiescit festinanter 
adite, inventuri, ut reor, aliquos qui vestrae 
dispositioni rebelles existent. Sed confidite: 
quia illius obtentus eos vobis pacificabit cujus 
affectus vos tantum laborem arripere incitavit. 
Verumtamen ego ad illos homines in quorum 
patrimonio praedictae virginis corpus requiescit 
nuntium destinabo, qui et iis voluntatem meam 
insinuabit et eos aliquanto pacificiores vobis 
efficiet. His dictis, eos in pace dimisit.


CAPUT II.

Robertus et socii ejus, multiplici visione confirmati, 
   Guitheriacum perveniunt et optato thesauro potiuntur.

4. Itaque profecti ab eo, recto itinere tetenderunt 
ad locum in quo sanctissimum corpus venerabilis 
Wenefredae repositum erat. Erantque simul septem; 
praefatus videlicet prior, et cum eo viri 
venerabiles, prior Cestrensis, quidamque 
sacerdos, multarum virtutum vir, eadem gente 
progenitus, fraterque quem de monasterio secum 
prior adduxerat, tresque viri alii. Cumque simpliciter 
in itinere gradientes de eodem negotio 
loquerentur, obvium habuerunt hominem unum 
illius patriae non ignobilem, quis esset prior Salosberiae 
interrogantem. Cui sibi ostenso haec verba 
intulit: Legationem virorum qui illud praedium 
inhabitant in quo sanctae Wenefredae virginis ossa 
continentur, quod Witheriacus nuncupatur, tibi
dicturus adveni. Noveris gravi eos indignatione
adversum te commoveri, quod sanctorum corpora 
penes se reposita, quibus ipsi et omnia sua sunt 
commissa, asportare conaris; sciasque pro certo 
quia nec principis timor nec dominorum suorum 
comminatio, neque alicujus pecuniae cupiditas, eos 
tibi in hac re consentientes efficient. His dictis 
discessit. Prior vero consortesque sui, propter 
haec verba plurimum contristati, quid facerent, 
quo se verterent, funditus ignorabant. Ad Deum 
tamen conversi, ab illo spiritum consilii sibi 
emitti submissis animis postulaverunt, et qui 
solo imperii sui verbo ventorum et maris tempestates 
sedaverat, ut has inimicitias pacificaret 
et istorum hominum animos sibi confoederaret 
humili mente deprecati sunt; deinde confidentia
sancti Spiritus animati coeptum iter tenuerunt. 
Cumque fere ad locum pervenissent in quo beatae 
virginis ossa continebantur, prior, deliberato 
cum fratribus consilio, duos ex sociis, priorem 
scilicet Cestriae et praefatum presbyterum, per 
patriam illam bene notos, praemisit, sollicite 
omnia quae necessaria eis erant provisuros. 

5. Ipse autem, retento suo sodali, in quodam
rure eadem nocte remanens, propter legationem 
quam audierat nimiis curis affligebatur. Et ecce, 
decantatis laudibus matutinis, quaedam gravis et 
honesta persona, mulieris effigiem gerens, cuidam 
suo servienti apparuit, haec verba dicens: Surge 
quantocius, et dic domino tuo ut deposita moestitia
et curis quibus nimium opprimitur, spem suam ad 
Deum erigat, sciens sese cum magno gaudio hinc 
discessurum. Illa enim pro cujus amore et honore 
ad istam est provinciam destinatus, et illius 
voluntatem expediet, atque sui desiderii compotem 
eum efficiet. Nam in proximo adepturus est. Unde 
et gaudens domum redibit et socios suos suo 
adventu laetificabit. Alia quoque visio ipsa 
nocte eidem priori hujusmodi accidit. Quidam 
magnae religionis abbas, qui ejusdem Salosberiensis 
coenobii pater fuerat, sed confectus 
senio et multis virtutibus plenus ab hac vita 
discesserat, Godefridus nomine, ei apparens, a 
curis quibus angebatur compescuit illum, dicens: 
Noli pusillanimis esse, sed confide, quia bene vincemus 
inimicos nostros, et obsistentes nobis Dei 
adjutorio superabimus; sciasque nos in proximo 
consecuturos quod summa devotiome desideramus. 
Post haec verba ab oculis ejus evanuit. Ex his 
itaque visionibus oborta est aliquantula securitas 
in mentibus eorum, et reddita est spes obtinendi 
quod petebant. Ista igitur summo mane inter 
eos referri coeperant et mentibus audientium 
aliquantulum jocunditatem indulserant, cum 
repente quidam de hesternis nuntiis adveniens 
securitatem augmentavit, admonens quatenus 
illum ocius sequerentur, Deo annuente quod 
votive desiderabant inventuri atque abituri. Qui 
statim ascensis equis illuc advenientes, peractis 
prius orationibus sacerdotem loci illius secretius 
solum evocaverunt, ut eis in adjutorium esset 
obnixius obsecrantes. 

6. Sacerdos vero patienter verbis illorum 
intendens, hujusmodi responsum dedit: 
Ego quidem, inquit, levi conamine ad vota vestra 
perduci potero, hinc quia arctius vobis confoederatus 
esse volo, illinc quia jam olim voluntatem Dei et 
virginis super hoc negotio cognovi, ut in praesentiarum 
et pie vobis ostendam. Sabbato vigiliae paschae 
in ecclesia quam praesentem cernitis pernoctabam, 
matutinales hymnos cum tempus adesset decantaturus. 
Cumque transcurso ex ordine psalterio 
coram altari super gradum me collocarem paulisper 
requieturus, visionem vidi quae me plurimum 
perterruit, et ne vobis rebellis existerem comminando 
admonuit. Et, ut videbatur, nondum me 
gravis somnus oppresserat, cum quidam juvenis 
splendidissimus, angelicum praeferens vultum, coram 
me stetit, et me pulsare coepit dicens: Surge. Ego 
vero putans illum excitare me ut officium nocturnale 
inciperem, respondi ei: Nondum est tempus 
inchoandi officium; non surgam. Ille, ut mihi 
visum fuit, discessit, et me gravior oppressit somnus. 
Et ecce idem denuo veniens, duriusque me 
pulsans: Surge, surge, inquit. Ego vero adquiescere
illi nolens priora verba respondi; pallioque quo 
indutus eram caput meum cooperiens, totus in 
somno solutus sum. Aliquantulum intercesserat 
spatium, cum juvenis iterum affuit, manumque 
suam pallio quo induebar admovit, a capite meo 
illud vi nimia abstrahens et subtus scapulas deducens; 
tertioque dixit: Surge, surge, surge, et me 
sequere. Tunc festinus surgere mihi videbar et eum 
e vestigio sequi. Venimus itaque usque ad sepulcrum 
beatae virginis Wenefredae. Quod ille digito suo
mihi ostendens: Diligenter, inquit, locum istum
notato, et verba quae ego tibi dixero tenaci reconde 
memoria. Si huc venerit aliquis in hoc anno, aut in 
sequenti, qui lapidem istum hinc amovere voluerit, 
laminam ostendens quae sacro corpori superposita 
fuerat, cave ne ullatenus contradicas. Quod si pulverem 
istum hinc ejicere voluerit, similiter patere, 
nulla ratione resistens. Si autem ossa virginis hinc 
asportare voluerit, non repugnes, sed manum 
appone, in omnibus quibus poteris adjutorium ei 
praebens. Unde si negligens fueris et, sermonum 
meorum contemptor inventus, quae divinitus tibi 
intimata sunt facere distuleris, miserabili et longo 
languore cruciatus statim post hoc vitam amittes. 
His dictis, visio, ut reor, angelica, disparuit. Idcirco 
me vobis benigno corde cooperari noveritis et quod 
propositum vestrum expedire valuerit pro posse 
meo vigilanter subministrare. De me ergo securitatem 
habentes, reliquos convenite eosque quibus 
potueritis modis ad libitum vestrum applicate: 
namque ego meo studio atque industria placitum 
vestrum exequar, et istorum animos ad quorum 
jus haec villa pertinet vestrae voluntati subdere 
operam dabo. Et quoniam vestris oculis sors obtulit 
illos, dicite quae vultis, quia sunt audire parati. 

7. Tunc prior, eodem presbytero 
mediante seu interprete, catervam hominum 
quae astabat allocutus, causam itineris sui eis 
exposuit, et ut ei assensum praeberent blandis 
sermonibus admonuit; nihilque de visionibus nec 
de aliis rebus quae acciderant eis reticens, et quia 
ejusdem virginis admonitione et impulsu tantum 
assumpserit laborem publice contestans, pene 
eos ad satisfaciendum sibi flexit. Verum quidam 
homo, vir Belial, subito emergens, totam concionem 
turbavit, non esse justum dicens ut sancti a 
suo natali solo evellantur et ad patriam nihil ad 
eos pertinentem deportentur; aiebat etiam, clamitans 
quasi furiis ageretur, se illud nullatenus 
pati posse. Quidam vero tumultum illius comprimentes, 
ceteros consultum ire rogaverunt atque
ex omnium decreto verbis illatis convenienter 
respondere. Quibus hoc consentientibus et ad 
consilium abeuntibus, prior mentem praefati
hominis in malitiam obstinatam videns, et quod 
ipse solus obstaculum eis esset, consilio fratrum 
internuntium ad illum misit; dataque pecunia 
arctius eum sibi confoederavit et ad socios suos 
remisit. Ceteri vero, qui hoc simpliciter solo 
amore Dei concedebant, videntes illum subito 
funditus emollitum, plurimum admirati, vi divina 
illud actitari aestimabant, eoque magis accendebantur 
rogata perficere. Post multorum igitur 
verborum ambages, post innumera intercedentium 
causarum discrimina, omnes in uno concordantes, 
quod rogati fuerant benigne concesserunt. 
Prior autem consortesque sui, Deo et sibi gratias 
exhibentes, locum sibi ostendi petierunt.

8. Porro locus in quo tantus thesaurus retinebatur 
coemiterium est ab alio coemiterio ubi nunc 
morientium corpora condiuntur discretum, plurimorum 
aliorum sanctorum corporibus refertum: 
quod hactenus in tanta ab incolis reverentia 
est habitum ut nullus tantae temeritatis esse 
audeat qui illud nisi gratia orationis intrare 
praesumat. In cujus medio, id est ad caput sanctae 
Wenefredae, lignea stat ecclesiola, magnis 
populorum frequentationibus honorata; ad quam 
facilis patet accessus omnibus ibidem orare 
volentibus. Multi languidi, multi diversorum 
morborum molestiis oppressi, illam ad postulandum 
sibi remedia intrant. Nec diu dilata dolent 
quae postulant: nam protinus sanctorum meritis 
indulta sibi sanitate sospites ad propria revertuntur. 
Nullum brutum animal, nullius generis 
bestia illud interius attingere et vivere permittitur: 
statim enim ut herbam quae super sanctorum 
corpora crescit pascens attigerit, cadens 
moritur. Nemo etiam temerarius illud ingrediens 
impunitus evadit. Denique refertur 
quod biennio antequam praefati fratres illuc 
advenissent, quidam ex inhabitantibus ibidem 
more patrio ex crudis animalium pellibus calciamenta 
sibi conficiens, ligaminibus quibus illa 
pedibus suis astringeret indiguerit. Est autem in 
eodem atrio inter sanctorum sepulcra quercus 
mirae proceritatis, ab antiquis temporibus pro 
sanctorum veneratione intacta. Deliberans autem 
praefatus homo de tenera ipsius arboris cortice, 
qui liber vocatur, sibi ligamina facere, arrepta 
securi ad quercum nil veritus properavit. Elevataque 
manu cum securi arborem percutiens, 
multo aliud quam sperabat invenit. Nam percussa 
quercus in percussione sua ita securim 
astrinxit ut nullatenus moveri posset; et securis 
ita manum aridam et brachium inflexibile vel 
indomabile reddidit ut ea ad usus suos homo 
flectere nequaquam posset. Sed neque manum 
a securi abstrahere poterat nec ullatenus eam 
movere; verum quadam vi divina manubrium 
securis manum hominis retinebat, et totum brachium 
quasi mortuum reddiderat: sicque miserabiliter 
ibi pendens et gemebundis vocibus clamans, 
flebiles pro temeritate sua poenas dabat. 
Ad cujus clamorem ingens utriusque sexus multitudo 
accurrit; vidensque a securi pendentem, 
plures quidem in lacrymis resoluti sunt, omnes 
autem condoluerunt, quid ei acciderit et quae 
fuerit hujusmodi calamitatis causa inquirentes. 
Ille autem ex ordine omnem rei seriem enarrans, 
pro insolita miseria universos ad sui compassionem 
inflexit. Qui cum eum admonuissent quatenus 
reatus sui poeniteret et, quia sanctis reverentiam 
non exhibuerat, culpam confiteretur et 
veniam deprecaretur, ipse hoc devotius agere 
coepit. Parentes quoque illius, ad tumbam sanctae 
Wenefredae prostrati solo, ut ejus misereretur 
lacrimabiliter postulabant; et quia nomen illius 
virginis ceterorum sanctorum ibidem quiescentium 
vocabulis celebrius erat et merita exsuperabant, 
ad illam corde et corpore conversi, indulgentiam 
de illo commisso deprecabantur. Cumque 
omnes, tam ille qui patiebatur quam ei compatientes, 
unanimiter dicerent: Sancta Wenefreda, 
miserere ejus; subito miseratione Dei languidus 
sanato brachio manum ad se traxit et securis ab 
arbore decidit. Hoc videntes qui astabant Deum 
glorificaverunt et in beatae virginis veneratione 
devotiores extiterunt. Quercus adhuc stat ibi 
quasi sit percussa recenter, quae recitata manent 
vera fuisse docens. Ex hujus miraculi eventu, 
et aliorum plurimorum quae ibi claruisse 
noscuntur, locus ille praeclarus habetur atque 
ingenti apud incolas devotione celebratur. 

9. Ad hunc ergo locum praefati fratres 
cum perducerentur, pro quo venerant habituri 
atque desiderio suo potituri, praefatus prior 
sodales suos, instinctu, ut reor, sancti Spiritus, 
praeveniens, solus, nemine ducente vel praeostendente, 
recto tramite ad tumbam sanctae Wenefredae 
pervenit. Et qui nunquam eatenus ibi 
fuerat, nec prius locum tumuli aliquo designante 
cognoverat, solus Deo praeduce atrium illud 
ingressus, ad sanctae virginis sepulcrum nil 
devians venit; stansque ad caput beatae virginis 
et socios expectans, quasi divino quodam oraculo 
interius est admonitus, illud esse sepulcrum 
beatae virginis, ibique habere se et socios quod 
desiderabant. Venientes vero qui locum designaturi 
erant, eumdem ei ostenderunt quem ipse 
praeelegerat et cui assistebat. Tunc, remotis laicis, 
et tam monachis quam clericis qui ibidem 
aderant psalmos decantantibus, duo ex fratribus, 
prior videlicet Cestriae et frater quem de monasterio 
cum priore venisse superius designavimus, 
cum fossoribus et ligonibus terram fodere coeperunt. 
Aliquantulum spatii intervenerat, cum jam 
exacto nimio sudore, paene laboribus fessi, ad 
optatum pervenerunt thesaurum. Quo invento, 
devotis animis Deo gratias reddiderunt; atque 
extracta de pulvere ossa, ut tunc temporis commodum 
illis erat, in mantilibus decenter ligata 
composuerunt; sicque valedicentes in illo praedio 
commanentibus, cum immenso gaudio remeare 
coeperunt.


CAPUT III.

Sanctum corpus inter insignia miracula Salopiam defertur et 
   ibidem solemni pompa in monasterii ecclesia collocatur.

10. Ibant igitur alacribus animis iter suum 
incedentes, varioque viam sermone levabant. Unum 
autem inter mutua verba frequentius inserebant, 
quod multis et magnis divitiis praeferrent, 
si quod ab eis portabatur cujus meriti esset 
agnoscerent. Nec diu distulit Deus et in hoc 
illorum satisfacere voluntati. Nam advesperascente 
die, a quodam fideli hospitio sunt 
suscepti. Discumbentibus vero illis, aegrotus quidam 
in secretiori parte domus planctus terribiles 
et miserandas voces emittere coepit. Interrogante 
vero priore illius doloris quae causa 
fuisset, responsum est ei languidum nimia corporis 
invaletudine ibi retineri, magnaque se a 
Deo mercede habiturum, si aliquid ei conferret 
unde ad sanitatem perduci posset. Tunc prior 
allatam aquam benedixit, ac deinde de pulvere 
invento in capite beatae virginis modicum in illa 
mittens, infirmo dari praecepit. Qui sine dilatione 
parari locum sibi ad pausandum petens, statim 
obdormivit. Post paululum vero surgens, sanum 
se et incolumem invenit, Deo et sanctae virgini 
gratias exsolvens. Et hoc miraculo fide confirmata, 
legati laetiores effecti sunt et in virginis 
veneratione devotiores. Multis quoque aliis signis 
innotuit eis in via divinum esse munus quod ferebant. 

11. Septimo itaque die, ad urbem 
Salopesberiae, de qua emissi fuerant, venientes, 
legatos ad monasterium destinaverunt, se propter 
quae iverant habere denuntiaturos. Congregatio 
vero tota his auditis plurimum est gavisa; 
consuluitque ut in ecclesia sancti Egidii, quae in 
urbis exitu sita est, sanctissimae reliquiae deponerentur, 
incongruum fore dicens tantum thesaurum 
in monasterio recipi, nisi cum authoritate et 
benedictione episcopi atque magno totius provinciae 
populi occursu. Placuit hic sermo universis, 
prioremque iterum ad episcopum destinaverunt, 
illius authoritate confirmandum quod de pignore 
coelitus sibi concesso facturi erant. Interim fratres 
a conventu deputati sunt, qui officia noctis 
et diei coram beatae virginis corpore devotivis 
animis celebrarent. Quibus ad ea quae Dei erant 
sollicite intendentibus et quotidie excubias diligenti 
devotione observantibus, adveniebant per 
circuitum fideles populi, precibus et meritis sanctae 
virginis se committentes. Eratque in eadem 
villa juvenis quidam, nimia corporis attritus
molestia, nulliusque membrorum suorum valetudine 
potitus: inclinatus enim capite fere ad 
terram, nullatenus caput erigere valebat; sed 
amissis totius substantiae suae officialibus instrumentis, 
spem sanitatis funditus amiserat. Hic, 
audito rumore de adventu beatae virginis, equum 
sibi quantocius parari praecepit. Quo ascenso, 
amicorumque suorum manibus ex utraque parte 
retentus, ad praefatam ecclesiam in qua reliquiae 
sanctae continebantur est perductus; ibidemque 
in oratione pernoctans, circa finem noctis 
acerbissimo est compagum suarum dolore vexatus. 
Mane autem paulisper requiescens, post 
modicum, clarescente jam die, incipiente sacerdote 
officium missae, convalescere coepit, desperatisque 
omnibus qui aderant, pristinae sospitati 
est restitutus; relictoque post evangelium lecto, 
in quo tota nocte laborans jacuerat, ad altare 
festinus processit, Deo et presbytero oblationem 
suam porrecturus. Dehinc Deo et beatae virgini 
grates pro sanitate suscepta devotissime reddens, 
ad parentum domum suis pedibus remeavit, qui 
aliorum manibus inde abductus fuerat. 

12. Hoc miraculum congregationis animos 
admodum laetificavit, et in brevi per provinciam 
divulgatum, audientium mentes ad metum et 
reverentiam plurimum excitavit; crescebatque 
quotidianis successibus in majus nomen illius et 
memoria, universis pene quaestionem facientibus 
quando ejus translatio fieri deberet. Prior itaque, 
de pontifice rediens, authoritate ipsius fultus, 
omnibus qui in virginis veneratione devoti erant 
benedictionem Dei et suam detulit. Dies igitur 
est denominata et per vicinarum parochiarum 
conventicula denuntiata; ad quam convenire 
omnes admoniti sunt, qui venerandae translationi 
interesse voluissent. Statutaque itaque die, 
procedentibus fratribus obviam cum crucibus et 
candelis et numerosa populi multitudine, allatum 
est sacratissimum corpus beatae virginis Wenefredae, 
universis genua flectentibus, pluribusque
prae nimio gaudio a fletu se non continentibus.
Fratres vero qui pro sancto pignore suscipiendo 
exierant, divina super eos patenter micare 
compererunt beneficia per beatae virginis Wenefredae 
patrocinia. Imber enim circumjacentes campos 
ubertim infusus irradiabat; fratresque, qui cum 
pretiosioribus ornamentis ecclesiae obviam 
exierant, non modicum timere compellebant, ne 
ex occasione imminentis pluviae aliquid honori
beatissimae virginis detraheretur, et quod summa 
devotione solemniter celebrandum inceperant, 
non usquequaque perfectum intermittere cogerentur. 
Horum votiva ad Deum perlata desideria 
obtentu sanctae Wenefredae voluntate sua potiri 
meruerunt, Deo sua clementia perlucidum ibidem 
faciente miraculum. In omni enim illa processione 
egredientium de monasterio et in sanctarum 
susceptione reliquiarum, videres aquas nubium 
prope terram vi divina suspensas, interdumque 
singulas guttas ad terram emittentes se 
quodammodo ad cadendum paratas designantes, 
sed coelesti virtute retentas. Contemplabantur 
illud universi qui aderant, pluribus plurimum 
pertimescentibus ne gravis inundatio irrueret et
eos perturbatos diffugere compelleret; plurimis
vero divina potentia aquas, ne deciderent, 
coercitas comperientibus, et inde virginis merita
amplius venerantibus. Igitur post sanctarum 
susceptionem reliquiarum, cum fratres ad monasterium 
regredi coepissent, placuit omnibus ut praefatus 
prior, qui easdem detulerat, multitudinem 
alloqueretur, atque omnes instrueret quantarum 
virtutum vel quorum meritorum esset 
virgo cujus ibidem translatio fiebat. Cumque hoc 
diutius fecisset, nubibus per vicinum aerem 
volitantibus et casum suum minitantibus, atque 
circumfluam patriam infusione sua irrorantibus, 
susceptum est a fratribus sanctissimae virginis 
corpus, cum decenti reverentia resonantibus in 
sublime Dei laudibus; atque ad monasterium est 
delatum, et super altare quod constructum est in 
honore sanctorum apostolorum Petri et Pauli 
veneranter collatum. Ubi ad ostendendam beatae 
virginis praerogativam aegrotis sanitates tribuuntur 
et fiunt innumere virtutes ad gloriam et laudem 
Dei: cui honor, decus, imperium, per aeterna 
secula seculorum. Amen